24 Αυγούστου 79 μ.Χ. - Η τελευταία ημέρα της Πομπηίας
Αναπαράσταση της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.
Ο Βεζούβιος είναι ένα βουνό-ηφαίστειο στις δυτικές ακτές της Ιταλίας και σε απόσταση 12 χλμ. από τη Νάπολη. Στους πρόποδες του βουνού, στις ακτές της Καμπανίας, κοντά στην σημερινή Νάπολη, κτίστηκε από τους Έλληνες τον 5ο αιώνα η Πομπηία.
Η Πομπηία ήταν μία όμορφη και πλούσια αστική πόλη, προς την πλευρά της Τυρρηνικής θάλασσας. Ο πληθυσμός της έφτανε τους 20 με 30 χιλιάδες κατοίκους. Η τοποθεσία της και το κλίμα της ήταν περίφημα, πράγμα που την έκανε το καλύτερο θέρετρο της αρχαίας Ρώμης. Πολλοί πλούσιοι Ρωμαίοι είχαν χτίσει πάνω στους σκεπασμένους με αμπέλια λόφους της, όμορφες εξοχικές επαύλεις, τις οποίες στόλιζαν με διάφορα έργα τέχνης.
Το σύμβολο της Πομπηίας, ήταν ο φτερωτός φαλλός. Τα περισσότερα αντικείμενα που ήρθαν στο φως με τις ανασκαφές ήταν φαλλόμορφα.
Μέχρι την έκρηξη του 79 μ.Χ. θεωρούσαν τον Βεζούβιο ένα απλό βουνό. Ο Στράβωνας λέει ότι ήταν ένα απλό όμορφο βουνό, σκεπασμένο με ωραίους αγρούς, εκτός από την κορυφή του που ήταν επίπεδη, μαύρη και σκεπασμένη εδώ και κει και γι' αυτό είχαν βγάλει το συμπέρασμα πως το βουνό είχε πάρει κάποτε φωτιά και είχε καεί, αλλά η φωτιά έσβησε, επειδή έλειπε το καύσιμο υλικό.
Τα ερείπια της Πομπηίας
Πριν την έκρηξη ο Βεζούβιος απέφερε πολλά χρήματα στην Πομπηία λόγω του εύφορου εδάφους γύρω του. Όμως, αν και το έδαφός του έμοιαζε με παράδεισο, στην πραγματικότητα ήταν ένας εφιάλτης διότι ήταν ένα ενεργό ηφαίστειο, μόνο που οι κάτοικοι δεν το ήξεραν, αφού βρισκόταν σε "ύπνωση".
Η πρώτη έκρηξη του Βεζούβιου, σύμφωνα με τους ιστορικούς, που κατάστρεψε ολοκληρωτικά και εξαφάνισε μέσα στις λάβες της τρεις μεγάλες πόλεις, την Πομπηία, το Ηράκλειο και τις Σταβίες, έγινε το 79 μ.Χ.
Το 63 μ.Χ., δηλαδή δεκάξι χρόνια πριν τη μοιραία έκρηξη, είχε σημειωθεί ένας τρομερός σεισμός που ισοπέδωσε πολλούς οικισμούς, προειδοποιώντας για την έκρηξη του ηφαιστείου. Η ιστορική έκρηξη σημειώθηκε στις 24 Αυγούστου του 79 μ.Χ., αποδεικνύοντας ότι ο Βεζούβιος κάθε άλλο παρά ανενεργός ήταν.
Εκείνο το πρωινό η έκρηξη του ηφαιστείου ήταν τόσο δυνατή, που απελευθερώθηκαν από τον κρατήρα αέρια, ελαφρόπετρα και άλλα θραύσματα, κρύβοντας τον ήλιο περίπου για δύο μέρες.
Στην αρχή της έκρηξης ακούστηκε μια δυνατή βοή και έγινε ένας δυνατός σεισμός. Αμέσως μετά σηκώθηκε ένα φοβερό σύννεφο στάχτης, το οποίο σκέπασε την πόλη σε ύψος ενός μέτρου.
Πομπηία, στο βάθος ο Βεζούβιος
Μετά από το σύννεφο της στάχτης άρχισαν να πέφτουν πάνω στην πόλη ηφαιστειακά πετρώματα που την σκέπασαν σε ύψος περισσότερο από τρία μέτρα. Στην συνέχεια, πάνω από αυτά έπεσε νέο στρώμα από στάχτη και πέτρες. Η λάβα, η στάχτη και η φωτιά κατέστρεψαν τα πάντα μέσα σε λίγες ώρες.Οι κάτοικοι, που δεν πρόλαβαν να απομακρυνθούν, έπαθαν ασφυξία από τα αέρια, ενώ μέχρι το βράδυ η τραγωδία είχε ολοκληρωθεί με την κατάρρευση των εσωτερικών τοιχωμάτων τού ηφαιστείου, απ’ όπου ξεχύθηκε η ηφαιστειακή λάβα που «καταβρόχθισε» ό,τι υπήρχε στο πέρασμά της. Όσοι δεν είχαν προλάβει να φύγουν, κρύφτηκαν στα σπίτια τους. Όμως κάηκαν όλοι, διότι η θερμοκρασία είχε φτάσει τους 250 - 300 βαθμούς Κελσίου.
Ολόκληρη η πανέμορφη ρωμαϊκή πόλη, με τις επαύλεις και τα πολύτιμα έργα τέχνης που τις στόλιζαν, την αγορά, τους πολυάριθμους ναούς, το μικρό και το μεγάλο θέατρο, τις αψίδες, τις κρήνες και τα καταστήματα, θάφτηκε για πάντα από 20-30 μέτρα στάχτης, λάβας και ελαφρόπετρας.
Έτσι η Πομπηία ξεχάστηκε από τους ανθρώπους, και τους επόμενους αιώνες κανείς δεν ήξερε για την ύπαρξή της. Το 1592 όμως, τμήμα της αρχαίας πόλης ανακαλύφτηκε τυχαία όταν γίνονταν εργασίες για να κατασκευαστεί το υπόγειο υδραγωγείο της πόλης Τόρε Ανουντσιάτα που βρίσκεται εκεί κοντά.
Ψηφιδωτό από την Πομπηία που παρουσιάζει τον Μέγα Αλέξανδρο
Άλλες μεγάλες εκρήξεις του Βεζούβιου έγιναν το 1794, το 1872 και το 1906, που προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές και θανάτους πολλών ανθρώπων σε άλλες πόλεις.
Τη μορφή και τη διαμόρφωση που έχει σήμερα ο Βεζούβιος την πήρε μετά από την έκρηξη του 79 μ.Χ. Έχει τρεις κορυφές: Την Σόμμα (βόρεια), τον καθαυτό Βεζούβιο (νότια) και το Οτταγιάνο ανάμεσα. Σήμερα, ο καθαυτό Βεζούβιος έχει περιφέρεια βάσης 45 χιλιόμετρα και η διάμετρος του κρατήρα του είναι 570 μέτρα περίπου. Έχει ύψος περίπου 1.800 μέτρα.
Η περιοχή γύρω από τον Βεζούβιο, σήμερα, είναι πυκνοκατοικημένη, διότι το ηφαιστειογενές έδαφος του βουνού είναι εξαιρετικά εύφορο. Οι πλαγιές του βουνού είναι κατάφυτες από κήπους και αγρούς. Το θαυμάσιο κρασί που παράγεται εκεί, το "Λάκριμα Κρίστι" (Δάκρυα του Χριστού), είναι περιζήτητο.
Πλίνιος ο νεότερος - ο αυτόπτης μάρτυρας της καταστροφής
Από απέναντι, από τη Νάπολη, ένας άνθρωπος, αυτόπτης μάρτυς της τρομερής έκρηξης του Βεζουβίου, ο σοφός Πλίνιος ο νεότερος, περιέγραψε αυτά που είδε σε μια επιστολή, που έλεγε τα εξής:
Στις 24 Αυγούστου, γύρω στη 1 το μεσημέρι, η μητέρα μου του ζήτησε (αναφέρεται στον θείο του Πλίνιο τον πρεσβύτερο, επίσης Ρωμαίο σοφό) να παρατηρήσει ένα σύννεφο που είχε εμφανιστεί και είχε πολύ ασυνήθιστο μέγεθος και σχήμα. Εκείνος είχε μόλις κάνει μια βόλτα στον ήλιο και αφού πλύθηκε με κρύο νερό και έφαγε κάτι ελαφρύ, είχε επιστρέψει στα βιβλία του. Σηκώθηκε αμέσως και βγήκε έξω σε ένα ανηφορικό σημείο απ’όπου είχε καλύτερη θέα αυτού του παράξενου φαινομένου. Ένα σύννεφο, – από ποιό βουνό ήταν δεν μπορούσαμε να ξέρουμε σε τέτοια απόσταση- (αλλά αργότερα μάθαμε πως ήταν από τον Βεζούβιο), ανέβαινε, και για την εμφάνισή του δεν μπορώ να σας δώσω καλύτερη περιγραφή απ’το να το παρομοιάσω με πεύκο, γιατί έφτανε σε μεγάλο ύψος στο σχήμα ενός πολύ ψηλού κορμού που άνοιγε στην κορυφή σαν να είχε κλαριά. Υποθέτω πως αυτό συνέβαινε είτε επειδή μια δυνατή ριπή αέρα ανάγκαζε την δύναμή του να μειώνεται καθώς πήγαινε προς τα πάνω είτε επειδή το ίδιο το σύννεφο πιεζόταν απ’τον ίδιο του τον όγκο και διαστελλόταν έτσι όπως το περιέγραψα. Μερικές φορές έδειχνε φωτεινό και άλλες σκοτεινό και με στίγματα, ανάλογα με το πόσο φορτωμένο ήταν με χώμα και στάχτη. Το φαινόμενο φάνηκε σ’έναν άνθρωπο που γνώριζε τόσα και ερευνούσε άλλα τόσα όπως ο θείος μου, εκπληκτικό και άξιο περαιτέρω παρατήρησης.
Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος έχασε τη ζωή του εκείνη την ημέρα καθώς προσπαθούσε να σώσει κάποιους φίλους του από το σημείο της έκρηξης. Ο ανηψιός του επέζησε. Οι ηφαιστειακές εκρήξεις που έχουν τα χαρακτηριστικά που περιέγραψε ο Πλίνιος ο νεότερος, φέρουν το όνομά του.
Η λεπτομερειακή πορεία της έκρηξης
Η λεπτομερειακή πορεία της έκρηξης, έγινε γνωστή από τις αρχαιολογικές ανασκαφές και τις δύο επιστολές του Πλίνιου του Νεότερου προς τον Ρωμαίο ιστορικό Τάκιτο. Γύρω στις μία το μεσημέρι, στις 24 Αυγούστου, ο Βεζούβιος άρχισε να ξερνάει σκορπίζοντας ηφαιστειακή τέφρα και πέτρες χιλιάδες μέτρα ψηλά στον ουρανό
Όταν έφτασε στα ψηλότερα στρώματα της τροπόσφαιρας και στο όριο μεταξύ αυτής και της στρατόσφαιρας, δεκαπέντε περίπου έως είκοσι χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της γης, η κορυφή του νέφους ισοπεδώθηκε, με αποτέλεσμα ο Πλίνιος για να περιγράψει το όλο δημιουργηθέν συμβάν στον Τάκιτο, όπως ένα δέντρο κουκουναριάς.
Οι άνεμοι που επικρατούσαν τη δεδομένη στιγμή με κατεύθυνση προς τα νοτιοανατολικά, είχαν ως αποτέλεσμα το ηφαιστειακό υλικό να οδηγηθεί και να πέσει κυρίως στην πόλη της Πομπηίας και στις γύρω περιοχές. Επειδή το Ερκουλάνουμ βρίσκεται προς τα δυτικά του Βεζούβιου, ελάχιστα επηρεάστηκε από την πρώτη φάση της έκρηξης.
Ενώ οι στέγες στην Πομπηία κατέρρευσαν κάτω από το βάρος της πτώσης των συντριμμιών, μόνο μερικά εκατοστά τέφρας έπεσε εδώ προκαλώντας μικρές ζημιές, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι κάτοικοι να προλάβουν να φύγουν.
Κατά τη διάρκεια της επόμενης νύχτας, η στήλη που είχε ήδη ανεβεί στη στρατόσφαιρα έπεσε επάνω στο Βεζούβιο και στις πλαγιές του. Το πρώτο πυροκλαστικό κύμα, που σχηματίστηκε από το μίγμα τέφρας και θερμών αερίων, κινήθηκε προς την σχεδόν άδεια πόλη του Ερκουλάνουμ με ταχύτητα 160 χλμ/ώρα, χτυπώντας την γρήγορα, και έθαψε τα κτίρια της πόλης, προκαλώντας μικρές μόνο ζημιές και διατηρώντας τις αρχιτεκτονικές δομές, τα αντικείμενα και τα δυστυχή θύματα, σχεδόν ανέπαφα.
Οι πρόσφατες διεπιστημονικές έρευνες για τις θανατηφόρες επιπτώσεις των πυροκλαστικών κυμάτων στην περιοχή του Βεζούβιου έδειξαν ότι στην περιοχή της Πομπηίας και του Ερκουλάνουμ η μεγάλη ζέστη ήταν η κύρια αιτία θανάτου των ανθρώπων, αλλά και αρκετοί όμως είχαν χάσει προηγουμένως τη ζωή τους λόγω ασφυξίας από την τέφρα.
Οι τελευταίες στιγμές των κατοίκων της Πομπηίας
Η έκρηξη του Βεζούβιου, στις 24 Αυγούστου του 79 μ.Χ, σήμανε το οριστικό τέλος της πόλης της Πομπηίας και των κατοίκων της. Ηφαιστειακά υλικά και τέφρα σκέπασαν όλη την πόλη, μέχρι που την αφάνισαν.
Ο πρώτος νεκρός της Πομπηίας αποκαλύφθηκε από την αρχαιολογική σκαπάνη το 1748, λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη των ερευνών των επιστημόνων της εποχής. Η ανακάλυψη, που ακολουθήθηκε από πολλές περισσότερες, ήταν συγκλονιστική: ολόκληρα σώματα ανθρώπων είχαν διασωθεί, αιώνες μετά την έκρηξη του Βεζούβιου, σε μορφή απολιθωμάτων.
Τα αποτελέσματα των ερευνών που έχουν δημοσιευθεί από ειδικούς μέσα στο πέρασμα των αιώνων εντυπωσιάζουν και παράλληλα σοκάρουν, αφού μιλούν για κυριολεκτικό «ψήσιμο» των ανθρώπων από θερμά κύματα.
Μέχρι σήμερα η επικρατέστερη θεωρία για τον θάνατο των κατοίκων της Πομπηίας ήταν η ασφυξία από την εισπνοή τέφρας. Ωστόσο, ο Ιταλός ηφαιστειολόγος Giuseppe Mastrolorenzo επισημαίνει στο National Geographic ότι μέσα από εκτενή έρευνα που διεξήγαγε μαζί με την ομάδα του εισάγοντας τα δεδομένα της έκρηξης σε ειδικό προσομοιωτή, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Βεζούβιος που βρισκόταν περίπου δέκα χιλιόμετρα από την Πομπηία, έκανε 6 διαδοχικές πυροκλαστικές εξάρσεις με αποτέλεσμα θερμά κύματα να αγκαλιάσουν το έδαφος, ενώ παράλληλα ο αέρας μετέφερε τοξικά αέρια και τέφρα.
Οι περισσότεροι από του εκατοντάδες θανάτους, προήλθαν κατά τη διάρκεια του τέταρτου θερμού κύματος. Ο ηφαιστειολόγος Mastrolorenzo διευκρινίζει ότι: «Οι θερμοκρασίες τόσο στους εσωτερικούς, όσο και στους εξωτερικούς χώρους έφτασε τους 300 βαθμούς Κελσίου. Θερμοκρασία ικανή να σκοτώσει εκατοντάδες ανθρώπους σε κλάσματα του δευτερολέπτου». Τα θύματα υπέστησαν θερμικά σοκ με αποτέλεσμα να προκληθεί άμεση νεκρική ακαμψία η οποία ευθύνεται για την παραμορφωμένη στάση με την οποία βρέθηκαν τα περισσότερα σώματα. Αυτό που προκαλεί εντύπωση ακόμα και σήμερα είναι τα «ανθρώπινα εκμαγεία» όπου οι αρχαιολόγοι γέμισαν με γύψο στις ανθρώπινες κοιλότητες. Έτσι φαίνεται ανάγλυφο το σώμα, οι πτυχώσεις από τα ρούχα, ακόμη και οι εκφράσεις του προσώπου.
«Αφαιρώντας» την καταστροφή από την πόλη, διαπιστώθηκε, μέσα από τις ειδικές ακτινογραφίες και εξετάσεις ότι η κατάσταση των δοντιών τους ήταν εξαιρετικά καλή. Πράγμα πολύ παράξενο για μια εποχή που η υγιεινή των δοντιών και του στόματος ήταν κάτι άγνωστο. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ακολουθούσαν μια διατροφή πολύ υγιεινή, με λίγα σάκχαρα. Επίσης, δεν προκύπτει κανένα στοιχείο ότι στην πόλη είχαν μείνει μόνο οι άρρωστοι και οι ηλικιωμένοι.
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι περισσότεροι είχαν πολλά κατάγματα, τα οποία δεν θα μπορούσαν να είναι αποτέλεσμα χτυπημάτων σε μια βροχή από πέτρες, αλλά ότι δέχθηκαν χτυπήματα πολύ πιο ισχυρά και βίαια.
Ο πιο άτυχος κάτοικος
Οι αρχαιολόγοι το 2018, ανακάλυψαν ένα σκελετό και εκτιμούν πως ανήκει σε έναν άνδρα περίπου 30 ετών ο οποίος κατάφερε να επιβιώσει από τη φονική έκρηξη και βέβαια τη λάβα. Ο άνδρας κατάφερε να ξεφύγει αλλά ένας τραυματισμός στο πόδι του τον καθυστέρησε.
Όταν κάποια στιγμή, λοιπόν, γύρισε προκειμένου να κοιτάξει πίσω να δει κατά πόσο έχει διαφύγει τον κίνδυνο μια τεράστια πέτρα έπεσε με δύναμη πάνω του και η οποία κατά πάσα πιθανότητα τον αποκεφάλισε!
Ο αρχαιολόγος Massimo Osanna, σύμφωνα με τους New York Times, είπε ότι πρόκειται για μια εξαιρετική ανακάλυψη που θα δώσει στοιχεία σ εκείνον και τους συναδέλφους του για τον τρόπο με τον οποίο προσπαθούσαν να ξεφύγουν οι κάτοικοι της Πομπηίας από τον Βεζούβιο.
24 Αυγούστου 79 μ.Χ. - Ερκουλάνουμ, Η άγνωστη, δεύτερη Πομπηία
Πομπηία - Ίχνη ζωής πριν την καταστροφή, Οι τελευταίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις
Πηγή: eirinika.gr, efsyn.gr, peopleandideas.gr, mihanitouxronou.gr, newsbeatΠομπηία - Ίχνη ζωής πριν την καταστροφή, Οι τελευταίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου