Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης - Η παλαιότερη εν ενεργεία μονή στη Ελλάδα και την Ευρώπη
Bρίσκεται στο δρόμο εθνικής οδού Καβάλας – Σερρών (στα όρια των δυο Νομών), στη βόρεια πλευρά του Παγγαίου, αμέσως μετά τον οικισμό Κορμίστα, σε μια κατάφυτη τοποθεσία, σε υψόμετρο 743 μέτρων.
Η ιερά Μονή της Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας στην Κορμίτσα των Σερρών είναι μία Σταυροπηγιακή και πατριαρχική Ιερά Μονή, δηλαδή ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως.
Eίναι το δεύτερο σημαντικότερο μοναστήρι της Μακεδονίας αλλά και το παλαιότερο εν ενεργεία μοναστήρι τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη.
Η ίδρυση της Μονής ανάγεται στα χρόνια του επισκόπου Φιλίππων Σώζοντος, ο οποίος έλαβε μέρος στη Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας (451 μ.Χ.). Κατά την παράδοση, ο επίσκοπος Σώζων ίδρυσε, περί το 450 μ.Χ., Ναό και μοναστικό οικισμό στη θέση Βίγλα, πλησίον της Μονής. Ο μοναστικός οικισμός αυτός εγκαταλείφθηκε με την πάροδο των ετών και η Μονή ιδρύθηκε ουσιαστικά από τον Όσιο Γερμανό.
Για το όνομα της Μονής υπάρχουν τρεις εκδοχές:
α) ο κτήτωρ της Μονής, άγιος Γερμανός, βρισκόταν σε ένα μέρος, μια μικρή όαση έξω από την Μονή του Τιμίου Προδρόμου στους Αγίους Τόπους, όπου είχε είκοσι (20) φοίνικες, εκεί έλαβε εντολή από τον άγγελο της Θεοτόκου για την ανέγερση της Μονής και σε ανάμνηση της τοποθεσίας την ονόμασε «Παναγία η Εικοσιφοίνισσα».
β) ο γνωστός στιχουργός του 18ου αιώνα Καισάριος Δαπόντες την ονομάζει «Κοσσσυφινίτσα», γιατί κατά την παράδοση, ένας κόσσυφος (κοτσύφι) οδήγησε τον Αγιο Γερμανό στο σημείο όπου αναβλύζει το Αγίασμα μέχρι και σήμερα κάτω από το παρεκκλήσιο της Αγίας Βαρβάρας.
γ) ο ηγούμενος της Μονής Χρύσανθος το 1782 αναφέρει ότι ενώ ο άγιος Γερμανός, μετά την ανέγερση του μοναστηριού, αναζητούσε μία κατάλληλη σανίδα για να γίνει η εικόνα της Θεοτόκου εκείνη με θαυματουργικό τρόπο του πρόσφερε την μέχρι και σήμερα σωζόμενη εικόνα Της, που άστραφτε κι εξέπεμπε «φοινικούν», δηλαδή κοκκινωπό, φως.
Από αυτό επικράτησε ο όρος «Εικοσιφοίνισσα» (εικών φοίνισσα – Εικοσιφίνισσα).
Ο Αγιος Γερμανός ήταν ο πρώτος κτήτορας της Μονής Εικοσιφοινίσσης.
Κατά την παράδοση, ο άγιος Γερμανός, αφού μόνασε πρώτα στην ιερά Μονή Προδρόμου, στον Ιορδάνη ποταμό, εγκατέλειψε την Παλαιστίνη και με όραμα που είδε από τον άγγελο εκ της Παρθένου ήρθε στη θέση "Βίγλα" του Παγγαίου όρους περίπου το 518 (ή τον 8ο αιώνα σύμφωνα με άλλη εκδοχή).
Εκεί ο Αγιος Γερμανός ανακάλυψε τα ερείπια των παλαιών κτισμάτων (τα σωζόμενα ερείπια τείχους και πύργου, μαρτυρούν την ύπαρξη αρχαίου μεγάλου φρουρίου) που είχε χτίσει ο Σώζων και ξεκίνησε την προσπάθεια για την ανέγερση μιάς νέας Μονή αλλά δεν τα κατάφερε μόνος του.
Συνμοναστές του έγιναν οι Κωνσταντινουπολίτες αξιωματούχοι Νικόλαος και Νεόφυτος αφού πρώτα πούλησαν όλα τα υπάρχοντά τους και ξεχρέωσαν το όφελος του οσίου Γερμανού προς τους τεχνίτες για την ανέγερση της Μονής.
Ο Αγιος Γερμανός διοίκησε το Μοναστήρι με σοφία και σύνεση και κοιμήθηκε αφού πρώτα όρισε για διάδοχό του τον Νεόφυτο. Η μνήμη του Αγίου Γερμανού κτήτορα της Μονής Εικοσιφοίνισσης, εορτάζεται στις 22 Νοεμβρίου.
Αρχαιολογικές ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι κατά τον 11ο μ.Χ. αι. κτίσθηκε ξανά το Καθολικό της Μονής.
Η ιστορία της Μονής παραμένει σχεδόν άγνωστη έως και τον 11ο αιώνα, οπότε η Μονή ανακηρύχτηκε «Σταυροπηγιακή» και «Πατριαρχική» ενώ κτίστηκε και ένας νέος καθολικός ναός αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου.
Από το 1472 η Μονή γνώρισε περίοδο ακμής μέχρι το 1507.
Η περίοδος της Τουρκοκρατίας
Στη Μονή εγκαταβίωσε ο παραιτηθείς Οικουμενικός Πατριάρχης Διονύσιος Α, ο επονομαζόμενος Σοφός, ο οποίος με τη δράση και την περιουσία του της έδωσε σημαντική πνοή ζωής. Για το λόγο αυτό ονομάστηκε και δεύτερος κτήτορας της Μονής και η Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο.
Τον άγιο Διονύσιο ιδιαίτερα τον τιμούσε ως πνευματικό της πατέρα η χριστιανή σουλτάνα Μάρω, μητριά του Σουλτάνου Μωάμεθ Β’ του Πορθητού (1451 – 1481), η οποία έκανε πολλές ευεργεσίες και δωρεές στην Ιερά Μονή.
Kατά το μακρύ διάστημα της παραμονής του στη Μονή, ανήγειρε πολλά νέα κτίσματα και επισκεύασε παλαιά. Στην εποχή του το Μοναστήρι απέκτησε μεγάλη ακμή και αίγλη. Έτσι, σύμφωνα με πληροφορία ενός κατάστιχου του 16ου μ.Χ. αιώνα, το έτος 1507 μ.Χ. ζούσαν στη Μονή 24 ιερομόναχοι, 3 ιεροδιάκονοι και145 μοναχοί δηλ. συνολικά 172. Αυτοί διέτρεχαν την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, ενίσχυαν τους Χριστιανούς στην πίστη και απέτρεπαν τους εξισλαμισμούς.
Η δράση των μοναχών στην ευρύτερη περιοχή προκάλεσε όμως την οργή των Τούρκων, οι οποίοι τους θανάτωσαν, χωρίς όμως να καταστρέψουν το κτιριακό συγκρότημα της μονής, που την 25 Αυγόυστου 1507 μ.Χ. κατέσφαξαν και τους 172 μονάζοντες. Η Μονή παρέμεινε έρημη και ακατοίκητη.
Μετά από παρέμβαση του Οικουμενικού πατριαρχείου στη σουλτανική αυλή, η μονή επανακατοικήθηκε από μοναχούς του Αγίου Όρους γύρω στο 1510 – 1520.
Το 1610 επισκέφθηκε τη Μονή ο Μητροπολίτης Μυρέων Ματθαίος, ο οποίος συνέγραψε τον Παρακλητικό Κανόνα της Παναγίας Αχειροποιήτου.
Το 1798, μετά την πρώτη του Πατριαρχία, έμεινε ως εξόριστος στη Μονή ο μετέπειτα Εθνομάρτυρας και άγιος Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄.
Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η συμβολή της Μονής της Εικοσιφοίνισσας στην διατήρηση της Ορθοδοξίας αλλά και του Ελληνισμού υπήρξε ανεκτίμητη και σπουδαία.
Βέβαια κατά την μεγάλη και σημαντική ιστορική της διαδρομή στο διάβα των αιώνων καταστράφηκε πολλές φορές τόσο από τους Τούρκους όσο και τους Βούλγαρους επιδρομείς.
Η περίοδος της Επανάστασης του 1821
Κατά την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, η Μονή Εικοσιφοίνισσας είχε γίνει ένα ξεχωριστό πνευματικό και εθνικό κέντρο της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης το οποίο προετοίμασε την εθνική εξέγερση κατά των Τούρκων.
Εδώ είχε το αρχηγείο του ο μεγάλος αγωνιστής Νίκος Τσάρας και εδώ ήρθε από τις Σέρρες ο Εμμανουήλ Παπάς, όρκισε τους οπλίτες του και κήρυξε την Ελληνική Επανάσταση.
Μέχρι το 1843 λειτουργούσε εκεί σχολή, ονομαζόμενη Των Κοινών Γραμμάτων η Ελληνική Σχολή, για την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου της περιοχής, ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα και για λίγες δεκαετίες λειτούργησε και Γεωργική Σχολή με 3 γεωπόνους.
Οι Βούλγαροι Κομιτατζίδες
Αξιόλογη υπήρξε βέβαια και η βιβλιοθήκη της Μονής Εικοσιφοινίσσης πριν από την διαρπαγή της από τούς Βουλγάρους το 1917.
Περιλάμβανε 1300 τόμους βιβλίων από τους οποίους οι 430 χειρόγραφοι κώδικες, ήταν μεγάλης αξίας.
Κατά το 2ο μισό του 19ου μ.Χ. αιώνα, αντιμετώπισε σοβαρές δυσκολίες: το 1854 μ.Χ. πυρκαγιά αποτέφρωσε τη δυτική πλευρά και μέρος της βόρειας, ενώ το 1864 μ.Χ. επιδημία χολέρας αποδεκάτισε τους Μοναχούς. Για την ανόρθωση της Εικοσιφοίνισσας φρόντισε ιδιαίτερα ο περιφανής Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος (1902 - 1910 μ.Χ.). Την εποχή αυτή, επίφοβοι δεν ήταν μόνο οι Τούρκοι, αλλά και οι Βούλγαροι, που το1917 μ.Χ. σύλησαν τους ανεκτίμητους εθνικοθρησκευτικούς θησαυρούς της Μονής.
Τη Μεγάλη Δευτέρα, στις 27 Μαρτίου του 1917, ο Βούλγαρος αρχικομιτατζής Πανίτσας, άρπαξε τα περισσότερα κειμήλια και τα μετέφερε στη Βουλγαρία, όπου φυλάσσονται μέχρι και σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Σόφιας.
Τον Ιούνιο του ιδίου έτους Βούλγαροι στρατιώτες ανάγκασαν τους μοναχούς να εγκαταλείψουν το Μοναστήρι και η Εικοσιφοίνισσα αφέθηκε έρημη.
Κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, πάλι οι Βούλγαροι, ολοκλήρωσαν την καταστροφή, βάζοντας φωτιά (έτος 1943 μ.Χ.) και καίγοντας τα οικοδομήματά της.
Η επαναλειτουργία της Ιεράς Μονής
Η Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης άρχισε να επαναλειτουργεί το 1965 από γυναικείο τάγμα.
Η πραγματική ανοικοδόμηση της Μονής έγινε από τον κυρό Μητροπολίτη Διονύσιο Κυράτσο εκείνη τη περίοδο, γι’ αυτό και θεωρείται από πολλούς ο τρίτος κτήτωρ της Μονής.
Η Ιερά Μονή
Άποψη του εσωτερικού περιβόλου της Μονής.
Στο πρώτο και κύριο μέρος της Μονής βρίσκεται το καθολικό, το οποίο είναι το παλαιότερο κτίσμα της, το Ηγουμενείο, τα κελλιά των μοναζουσών, το αρχονταρίκι, το παρεκλήσσιο της Αγίας Βαρβάρας με το αγίασμα, το μουσείο, η τράπεζα και τα εργαστήρια κεντητικής και αγιογραφίας.
Στο δεύτερο μέρος των κτιριακών εγκαταστάσεων της Μονής Παναγίας Εικοσιφοινίσσης περιλαμβάνονται τα τρία κτήρια των ξενώνων, το πρεσβυτέριο για τον λειτουργό Ιερέα της Μονής αφού η μονή είναι γυναικεία, το παρεκλήσσιο της Ζωοδόχου Πηγής καθώς επίσης και έναν ανθόκηπο με ένα παλαιό συντριβάνι στον χώρο του.
Προ της Ιεράς Μονής υπάρχει μια πλατεία την οποία σκιάζουν εντυπωσιακά αιωνόβια πλατάνια.
Κοντά στην μονή επίσης βρίσκεται και το μνημείο των 172 μοναχών της Εικοσιφοινίσσης που σφαγιάσθηκαν το 1507 από τους Τούρκους και ανεγέρθηκε στηνν μνήμη τους, το 1972.
Στην είσοδο της Μονής υπάρχει και ένα εξαιρετικό ψηφιδωτό της Θεοτόκου "Δεομένης".
Στην εσωτερική πύλη υπάρχει άλλο ψηφιδωτό των δυο κτητόρων της Μονής, αγίων Γερμανού και Διονυσίου. Το επιβλητικό τετράγωνο καθολικό διαστάσεων 20 Χ 20 μέτρα, ο κεντρικός δηλαδή ναός, κτίσθηκε το 1842, πλην του Ιερού Βήματος, το οποίο σώζεται από τον 11ο αιώνα.
Θαυμάσιας τέχνης είναι το ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο, στο οποίο βρίσκεται και η αχειροποίητη Εικόνα.
Το τέμπλο κατασκευάσθηκε από το 1781 έως το 1802 από Χιώτες τεχνίτες. Έχει δυο μεγάλους και δυο μικρότερους τρούλους. Στη στέγη φύονται δυο μικρά κυπαρίσσια που προκαλούν θαυμασμό, σαν θαύμα. Στη νοτιοανατολική γωνία του Ναού υψώνεται μεγαλοπρεπές κωδονοστάσιο.
Η Αχειροποίητος Εικόνα της Θεοτόκου
Η παράδοση αναφέρει ότι είναι μια από τις εικόνες του Αποστόλου Λουκά, αν και εικόνα του Αποστόλου, η αποτύπωση πάνω στο ξύλο έγινε με θαυμαστό τρόπο από την ίδια την Θεοτόκο.
Ο Απόστολος Λουκάς τη στιγμή που αγιογραφούσε το πρόσωπο της Θεοτόκου διακρίνει μια σχισμή στο ξύλο και για να μη στενοχωρηθεί, η Παναγία εμφανίζεται με το Θείο Βρέφος αγκαλιά πάνω στο ξύλο, γι’ αυτό στην εικόνα διακρίνεται η σχισμή στο πρόσωπο της Θεοτόκου.
Η Αχειροποίητος Εικόνα της Παναγίας Εικοσιφοινίσσης κατά περιόδους έκανε και κάνει θαύματα. Γνωστό έμεινε το θαύμα της μπότας και του πιστολιού. Κατά την περίοδο εκείνη των επιθέσεων και διαρπαγών των Βουλγάρων, ένας αξιωματικός τους επιχείρησε να συλήσει την Εικόνα της Παναγίας, αλλά τινάχθηκε πίσω και εξέπνευσε, ενώ η μπότα και το πιστόλι του αποτυπώθηκαν στις μαρμάρινες πλάκες του δαπέδου, για να ενθυμίζουν πάντοτε το θαύμα. Ακόμα και σήμερα στο μαρμάρινο δάπεδο του Ναού φαίνονται αυτά τα σημεία.
Η Μονή γιορτάζει στις 15 Αυγούστου στη μνήμη της Κοίμησης της Παναγίας της Θεοτόκου, στις 14 Σεπτεμβρίου στη μνήμη του τιμίου Σταυρού και στις 21 Νοεμβρίου στη μνήμη των Εισοδίων της Θεοτόκου.
Τιμά όμως και τη μνήμη του πρώτου κτήτορά της Αγίου Γερμανού και των δύο Κωνσταντινουπολιτών αξιωματούχων Νικολάου και Νεοφύτου, στις 22 Νοεμβρίου και την επομένη ημέρα τη μνήμη του δεύτερου κτήτορά της, Αγίου Διονυσίου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου