1944 - Το χρονικό των Δεκεμβριανών, Δ Μέρος

Οι ερπύστριες ενός χτυπημένου Βρετανικού άρματος στην οδό Πειραιώς

13/12/1944

Ο ΕΛΑΣ κατέλαβε τα αεροδρόμια Τατοΐου και Ελευσίνας, ενώ συνέχισε να περισφίγγει τον κλοιό γύρω από το κέντρο της Αθήνας. Οι εμπροσθοφυλακές του είχαν διεισδύσει έως τις οδούς Σόλωνος και Σωκράτους, στην περιοχή της αγοράς και βρίσκονταν πλέον μόλις 1.000 μέτρα από ξενοδοχείο της «Μεγάλης Βρετανίας» και το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, όπου ήταν εγκατεστημένα τα επιτελεία των εγχώριων αστικών και των βρετανικών δυνάμεων. Οι Βρετανοί αποσύρθηκαν από τη Σχολή Ασυρμάτου και τις Φυλακές Συγγρού. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην Καισαριανή ενήργησαν αντεπίθεση προς τα Κουπόνια, σταθεροποιώντας το μέτωπο έως τα τέλη Δεκεμβρίου.
Στον Πειραιά, ο ΕΛΑΣ χτύπησε το Μέγαρο Σπυράκη και την Ηλεκτρική, όπου στρατωνίζονταν Βρετανοί και Χίτες, προξενώντας τους μεγάλες απώλειες. Στο μεταξύ, οι αφίξεις νέων ενισχύσεων του εχθρού συνεχίστηκαν όλη τη μέρα στην ακτογραμμή Καστέλας-Παλαιού Φαλήρου. Ο ΕΛΑΣ αναδιάταξε τις γραμμές του και το βράδυ της 13ης προς 14ης Δεκέμβρη επιχείρησε δυναμική επίθεση στη γραμμή Μοσχάτο-Φάληρο, η οποία στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία.

14/12/1944

Ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει το εργοστάσιο Πουλοπούλου, ενώ περισφίγγει ακόμα περισσότερο τον κλοιό γύρω από τις βρετανικές δυνάμεις στο Γηροκομείο, την έπαυλη Θων και την περιοχή μέχρι την Σχολή Χωροφυλακής και τον Ερυθρό Σταυρό. Βρετανικές εφοδιοπομπές και άρματα μάχης χτυπήθηκαν επίσης στην οδό Πειραιώς και τη Λεωφόρο Συγγρού. Στο μέτωπο του Μακρυγιάννη ο ΕΛΑΣ πέρασε σε αμυντικές θέσεις.
Οι βρετανικοί βομβαρδισμοί από θάλασσα και αέρα συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση. Στη συνοικία των Αγίων Αναργύρων ρίχτηκαν και βραδυφλεγείς βόμβες, οι οποίες έκαιγαν όλη τη νύχτα. Ταυτόχρονα, οι Βρετανοί συνέχιζαν να αποβιβάζουν νέες ενισχύσεις, σε σημεία όπου δεν μπορούσαν να προσβληθούν από τον ΕΛΑΣ. Η κυκλοφορία απαγορεύτηκε πια καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, πλην 12 με 2 το μεσημέρι.
Η ΚΕ του ΕΛΑΣ με προκήρυξή της προς τον «ηρωικό λαό της Αθήνας, του Πειραιά και των Περιχώρων» τόνισε: «Ο αγώνας μας είναι δίκαιος. Γιατί σύσσωμος ο Λαός είναι επί ποδός πολέμου…Έξω από το κέντρο της Αθήνας κυριαρχούμε παντού απόλυτα…Γεμίστε την Αθήνα και τον Πειραιά από οδοφράγματα. Εμπρός για τον αποφασιστικό Παλλαϊκό Πόλεμο».

Άγγλοι στρατιώτες σε συνοικισμό της Αθήνας

15/12/1944

Ο λόχος Κοκκινιάς και ο 3ος λόχος Αθήνας του ΕΛΑΣ καταλαμβάνουν το κτίριο της Γενικής Ασφάλειας, ενώ ισχυρές βρετανικές επιθέσεις στο συνοικισμό Κουντουριώτη και το κέντρο του Πειραιά ανατράπηκαν με βαριές απώλειες για τον εχθρό. Ωστόσο, ο συσχετισμός δυνάμεων μεταβάλλονταν με ραγδαίους ρυθμούς σε βάρος του ΕΛΑΣ. Νέα βρετανικά στρατεύματα αποβιβάζονταν και προωθούνταν συνεχώς προς το κέντρο, ενώ οι απαραίτητες και πολυαναμενόμενες ενισχύσεις του ΕΛΑΣ παρέμεναν ενταγμένες στις επιχειρήσεις σε Ήπειρο και Μακεδονία κατά του Ζέρβα και του Τσαούς Αντών.

Ανταποκρινόμενη στην έκκληση του ΕΑΜ για συγκέντρωση τροφίμων υπέρ του δοκιμαζόμενου μαχόμενου λαού της Αθήνας και του Πειραιά, η Μακεδονία μάζεψε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και έστειλε 300.000 οκάδες στάρι, ενώ από τη Ρούμελη κατέφθασαν ήδη 1.200 οκάδες διαφόρων ειδών με προορισμό τα νοσοκομεία της πρωτεύουσας.

Την ίδια στιγμή, οι συνοικίες γύρω από την Καισαριανή συνέχισαν να υποδέχονται τους χιλιάδες κατοίκους της μαρτυρικής αυτής πόλης, που βομβαρδίζονταν ανελέητα από το βρετανικό πυροβολικό και την αεροπορία, προσφέροντάς τους απλόχερα στέγη και τη λιγοστή τροφή που τους ήταν διαθέσιμη. Άνθρωποι των τεχνών, της μουσικής και του θεάτρου επισκέπτονταν καθημερινά τα νοσοκομεία προσφέροντας ψυχαγωγία στους πληγωμένους.

Άγγλοι στρατιώτες στην Αθήνα

16/12/1944

Οιεγχώριες αστικές και βρετανικές δυνάμεις επιτίθενται με όλα τα μέσα σε κάθε μέτωπο της Αθήνας και του Πειραιά. Ο ΕΛΑΣ κατάφερε να αποκρούσει τις επιθέσεις Βρετανών και Χωροφυλάκων στου Ψυρρή, καθώς και στη συνοικία του Δουργουτίου (Νέος Κόσμος) όπου οι παράγκες μετατράπηκαν σε πραγματικά κάστρα του αγώνα. Με επιτυχία εξουδετερώθηκαν επίσης οι απόπειρες διείσδυσης του εχθρού σε Καλλιθέα και Νέα Σμύρνη. Στην άμυνά τους διακρίθηκαν οι νεοσχηματισμένες διμοιρίες εθελοντών, που ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα των λαϊκών οργανώσεων και στις ανάγκες του αγώνα, μπήκαν μπροστά στη μάχη. Όπως π.χ. η λεγόμενη «Μεταξωτή Διμοιρία», που αποτελούνταν από σπουδαστές και Νεοσμυρνιώτες ΕΠΟΝίτες.

Στον Πειραιά, όπου νέες βρετανικές δυνάμεις αποβιβάζονταν διαρκώς υπό την κάλυψη των κανονιών του στόλου, η κατάσταση είχε γίνει ιδιαίτερα δύσκολη. Έως το βράδυ είχε χαθεί ο Προφήτης Ηλίας και το κέντρο του Πειραιά. Έπειτα από έναν ανηλεή ναυτικό βομβαρδισμό καταλήφθηκε και ο λόφος της Καστέλας. Οι 30 περίπου υπερασπιστές του ΕΛΑΣ έπεσαν όλοι ένας προς έναν μαχόμενοι επί ώρες σώμα με σώμα. Ο ΕΛΑΣ ανακατέλαβε το εργοστάσιο Κουγιούλη στην περιοχή Ν. Φαλήρου-Μοσχάτου.

17/12/1944

Ισχυρές βρετανικές δυνάμεις προελαύνουν κατά μήκος της Λ. Συγγρού. Το βασικό «οχυρό» του ΕΛΑΣ στο εργοστάσιο του «ΦΙΞ» εμβολίζεται με άρματα μάχης. Όλοι οι υπερασπιστές του πέφτουν μαχόμενοι. Ωστόσο, παρά το αυξανόμενο πλεονέκτημα του αντιπάλου σε άντρες και όπλα, ο ΕΛΑΣ συνεχίζει να σημειώνει νίκες, καταλαμβάνοντας την έπαυλη Θων, ανακαταλαμβάνοντας το Δημαρχείο, κ.α. Ο ΕΛΑΣ ανακατέλαβε επίσης τον Αρδηττό.

Οι περιοχές που καταλαμβάνονται από τις εγχώριες αστικές και βρετανικές δυνάμεις, «εκκαθαρίζονται» και «πειθαρχούνται» με πρωτοφανή αγριότητα. Το «έργο» αυτό αναλαμβάνουν κυρίως δυνάμεις της Εθνοφυλακής, αλλά συχνά «συμμετέχουν» και Βρετανοί - αποικιακοί στρατιώτες.

Από την δράση των Άγγλων στην περιοχή της Λ. Συγγρού

18/12/1944

Τις πρώτες πρωινές ώρες ισχυρές βρετανικές δυνάμεις εξαπολύουν επιθέσεις κατά του ΕΛΑΣ σε Ζάππειο, Μακρυγιάννη, Βεΐκου-Φιλοπάππου και στο μέτωπο Νέας Σμύρνης-Καλλιθέας. Ο Αρδηττός μετατράπηκε σε «νεκρή ζώνη». Η Λ. Συγγρού πέρασε εξολοκλήρου στον έλεγχο του εχθρού. Παρόλα αυτά, πέρα από μια σειρά καίριες οδικές αρτηρίες και υψώματα-κλειδιά, λίγη «πρόοδος» είχε γίνει μέσα στους συνοικισμούς. Ο ΕΛΑΣ ανακατέλαβε το λόφο του Φιλοπάππου, τον Ηλεκτρικό Σταθμό του Φαλήρου και τα ψυγεία «ΦΙΞ», όπου πήρε πολλούς αιχμαλώτους. Κατάφερε επίσης να απωθήσει τα επιτιθέμενα αποικιακά στρατεύματα πέρα από την πλατεία της Καλλιθέας και να κρατήσει το μέτωπο στην γραμμή Νέο Φάληρο-Μοσχάτο-οδός Πειραιώς.

Σημαντική ήταν τέλος η κατάληψη του οχυρωμένου συγκροτήματος των φυλακών Αβέρωφ, που επετεύχθη έπειτα από πολύωρες σκληρές μάχες σώμα με σώμα, φυλάκιο το φυλάκιο. Στις φυλακές κρατούνταν πάνω από 250 δωσίλογοι-στελέχη του κατοχικού κρατικού μηχανισμού. Χάρη όμως στην κινητοποίηση ισχυρών ενισχύσεων της Ορεινής Ταξιαρχίας και την παρέμβαση βρετανικών αρμάτων μάχης, οι περισσότεροι εξ αυτών φυγαδεύτηκαν.

19/12/1944

Ο ΕΛΑΣ πετυχαίνει μεγάλη νίκη καταλαμβάνοντας το Αρχηγείο της βρετανικής Αεροπορίας στην Κηφισιά. Πάνω από 500 Βρετανοί οπλίτες και 50 αξιωματικοί έγιναν αιχμάλωτοι του ΕΛΑΣ, μεταξύ των οποίων και ένας στρατηγός.

Στα άλλα μέτωπα, οι επιθετικές ενέργειες των Βρετανών σε Τζιτζιφιές προς Αγία Ελεούσα και στη Σοφοκλέους, αναχαιτίστηκαν με επιτυχία. Δεν έγινε το ίδιο με το λόφο Σικελίας (Καλλιθέα), που ανακαταλήφθηκε, ενώ, έπειτα από πολυήμερες σκληρές μάχες, οι Βρετανοί κατάφεραν να καταλάβουν το Ανατολικό τμήμα της Καλλιθέας, το Κουκάκι και το ύψωμα του Φιλαρέτου.

Από τους βρετανικούς βομβαρδισμούς

20/12/1944

Με τη δυνατότητα αναπλήρωσης των απωλειών σε μαχητές και πολεμοφόδια να έχει εξαντληθεί από καιρό για τον ΕΛΑΣ, η επιθετική πρωτοβουλία περνούσε ολοένα και περισσότερο στις αντίπαλες δυνάμεις. Βασικός στόχος πλέον του ΕΛΑΣ ήταν η διατήρηση των θέσεών του, ενώ κάθε σπιθαμή γης υπερασπιζόταν μέχρι τη τελευταία σφαίρα ή τον τελευταίο υπερασπιστή της. Οι προσπάθειες των Βρετανών επικεντρώθηκαν στον άξονα Πειραιάς-Φάληρο και τις συνοικίες μεταξύ των οδών Συγγρού και Πειραιώς, ενώ αυξήθηκε η πίεση κατά των θέσεων του ΕΛΑΣ σε Πετράλωνα-Θησείο-Ψυρρή. Οι Ανατολικές συνοικίες απειλήθηκαν με αποκοπή από το μέτωπο της υπόλοιπης Αθήνας. Ο ΕΛΑΣ απάντησε με στοχευμένες αναδιατάξεις δυνάμεων και αντεπιθέσεις σε καίρια σημεία (κυρίως τη νύχτα).

Την ίδια μέρα η ΚΕ του ΕΑΜ επέδωσε διαμαρτυρία στον Πρόεδρο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Ι. Ντε Ρενιέ σχετικά με τους δολοφονικούς βομβαρδισμούς των βρετανικών δυνάμεων κατά του άμαχου πληθυσμού, «με πολλά θύματα εις νεκρούς και τραυματίας υπερβαίνοντα μέχρι σήμερον τας 2.500».

21/12/1944

Οι βρετανικές δυνάμεις προωθούν συστηματικά τις θέσεις τους στην Αθήνα και τον Πειραιά. Επιμέρους νίκες, όπως το τσάκισμα της προέλασης μονάδας αποικιακών στρατευμάτων προς τη Δραπετσώνα, δεν ήταν πλέον ικανές να ανατρέψουν τη γενική ροή των πραγμάτων.

Την ίδια μέρα πραγματοποιείται σε βάρος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μια από τις μεγαλύτερες προβοκάτσιες της περιόδου. Εκτελέστηκε από μέλη της πολιτοφυλακής Γαλατσίου-Πατησίων η πρωταγωνίστρια του Εθνικού Θεάτρου Ελένη Παπαδάκη, που τότε φιλοξενούσε ο ηθοποιός και στέλεχος του ΕΑΜ καλλιτεχνών Δημήτρης Μυράτ. Αμέσως ο Καπετάνιος του Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ Σπ. Κωτσάκης έδωσε εντολή στον ΕΛΑΣίτη λοχαγό και διαμερισματάρχη Νίκο Ανδρικίδη για τη σύλληψη των υπευθύνων, οι οποίοι παραδέχθηκαν ενώπιον Ανταρτοδικείου πως ενήργησαν κατ’ εντολή των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών. Οι υπαίτιοι της δολοφονίας καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν δημόσια στην πλατεία Κολιάτσου.

Στην Ήπειρο άρχισαν οι επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ κατά των δυνάμεων του Ζέρβα. Ύστερα από σκληρή μάχη, ο ΕΛΑΣ συνέτριψε τα τμήματα του ΕΔΕΣ και μπήκε στην Άρτα.

Πηγή: 902