Αύγουστος 1917 - Η μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, Φωτογραφίες, μαρτυρίες και ένα ιστορικό βίντεο

Όπως προκύπτει ο Σερβικός στρατός είχε κινηματογραφικό τμήμα και κατέγραψε τις τραγικές μέρες της πόλης , όταν οι φλόγες κατέστρεψαν αργά και βασανιστικά μεγάλο μέρος της πόλης, το παραδοσιακό κέντρο και όλο το μέτωπο προς την παραλία. Υπεύθυνος για αυτήν την ιστορική λήψη είναι ο υπολοχαγός Mika Mihajlović Afrika που μπόρεσε να τραβήξει πανοραμικά πλάνα της πόλης, ενώ αυτή καίγεται. Κατέγραψε την εξάπλωση της φωτιάς και αποτύπωσε τους πυκνούς μαύρους καπνούς που έπνιξαν την περιοχή. Προφανώς οι λήψεις έγιναν μετά το ξέσπασμα της πρώτης πυρκαγιάς και αφού είχε ήδη εξαπλωθεί από σπίτι σε σπίτι.

Θεσσαλονίκη 1915. Διακρίνονται στο βάθος τζαμιά και μιναρέδες

Από τις "Σελίδες αυτοβιογραφίας" του ποιητή Γιώργου Βαφόπουλου:

"Την άλλη μέρα, 6 Αυγούστου, ανήμερα της γιορτής του Σωτήρος, η Θεσσαλονίκη είχε μπει, για μια ακόμη φορά, στην ιστορία. Εκεί όπου άλλοτε απλώνονταν οι λαβύρινθοι των εβραϊκών συνοικιών, υπήρχαν τώρα μονάχα πέτρες και πυρωμένη στάχτη. Στην άλλη περιοχή, όπου υψώνονται τα μεγάλα καταστήματα και τα ξενοδοχεία, τραγικά ερείπια θύμιζαν την παλιά τους δόξα. Κι όλα τούτα τα θλιβερά κατάλοιπα μιας πλούσιας μεγάλης πολιτείας, ήσαν τυλιγμενα σε βαριά σύννεφα καπνού. Στα βαθιά τους υπόγεια η χόβολη είχε συντηρηθεί για πολλούς μήνες μετά την φωτιά, και, καθώς διαπιστώθηκε αργότερα, τόση ήταν η δύναμη τούτης της φωτιάς, ώστε όλα τα γυάλινα είδη είχαν λιώσει και μέσα στα χαλάσματα των ζαχαροπλαστείων μπορούσε κανείς να διακρίνει τα βάζα με τις καραμέλες, πούχανε μεταβληθεί σε μια μάζα από καμμένη ζάχαρη και γυαλί. Η τεράστια αυτή έκταση της συμφοράς πήρε το όνομα τα Καμμένα. Τούτα τα Καμμένα είχαν μεταβληθεί σε μια καινούργια Πομπηία, όπου την ημέρα δούλευαν συνεργεία ανασκαφών και τις νύχτες βρίσκανε άσυλο οι αλήτες, οι κακοποιοί και οι ερωτευμένοι".

Εικόνα της Θεσσαλονίκης που φλέγεται τραβηγμένη από τον Λευκό Πύργο

«Είδα να καίγονται τα δύο τρίτα σχεδόν της παλιάς Θεσσαλονίκης (…) Όπως πλησίαζα, βλέπω μια σειρά από σπίτια ν’ αρπάζουν φωτιά με απελπιστική ταχύτητα. Ο κόσμος μετακινείται πυρετωδώς, παίρνοντας μαζί του ό,τι βρει μπροστά του, σκεπάσματα, έπιπλα, μέσα σε μια χαώδη κατάσταση. Μερικοί ξεκρεμούν τα παντζούρια και τα πετούν στον δρόμο, στην τύχη, μαζί με ότι να γλυτώσουν. Θέαμα δυστυχίας, αξιοθρήνητη και σπαρακτική έξοδος των φτωχών σε λίγο και των πλούσιων, άνδρες, γυναίκες, παιδιά, γέροι που τρέχουν μέσα στον συνωστισμό σε δρομάκια γεμάτα, αντικείμενα μαζεμένα αλλοπρόσαλλα, ενώ αρχίζει κιόλας η λεηλασία. Καμία περιφρούρηση, καθόλου νερό ή αντλίες, καμία παρουσία της εξουσίας». 

(Από τη δημοσιευμένη αλληλογραφία του R. Dufour de la Thuillerie, Ναυτικού επιθεωρητή του Γαλλικού Στόλου (1921:31-35)

«Γιανκίρ Βαρ!», που στα τουρκικά σημαίνει «πήρε φωτιά» φώναζαν σε όλη την πόλη και από τον Πύργο Τριγωνίου ηχούσαν κανόνια, δίνοντας σήμα συναγερμού.

Βρετανικές πυροσβεστικές αντλίες και πυροσβέστες μετά από τρείς μέρες προσπάθειας για την κατάσβεση της πυρκαγιάς.

Το ξενοδοχείο «Σπλέντιντ Παλλάς», στην παραλία καίγεται…

Η φωτιά κατεβαίνει προς την παραλία. Φωτογραφία από το λεύκωμα «Εν Θεσσαλονίκη 1900-1960» των Χρ. Ζαφείρη -Άρη Παπατζήκα. 

Η Θεσσαλονίκη φλέγεται

Κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς στην οδό Ελ. Βενιζέλου κοντά στο ύψος της πλατείας Ελευθερίας.

Πυροσβέστες σε παραλιακό σπίτι.

Οταν η πολυήμερη πυρκαγιά έσβησε, το κέντρο της Θεσσαλονίκης ήταν ένας σωρός από στάχτες και ερείπια. Η πόλη έπρεπε να ανοικοδομηθεί από την αρχή

Καμένα κτήρια στην παραλιακή λεωφόρο.

Το εσωτερικό του ναού του Αγ. Δημητρίου που υπέστη μεγάλη καταστροφή από τη φωτιά.

Εικόνα της πόλης από ψηλά, μετά την καταστροφή της πυρκαγιάς. Η φωτιά διήρκεσε περίπου 32 ώρες, από την 5η(18) ως την 7η (19) Αυγούστου και προκάλεσε τη μεγαλύτερη καταστροφή της πόλης τα νεότερα χρόνια.

Γυναίκες σε δρόμο της πόλης μετά την πυρκαγιά.

Η «πυρίκαυστη ζώνη» (με τη μαύρη σήμανση), το 32% της ολικής έκτασης της Θεσσαλονίκης.

Μια εντυπωσιακή εικόνα από το λεύκωμα «Εν Θεσσαλονίκη 1900-1960» των Χρ. Ζαφείρη-Άρη Παπατζήκα. Σε πρώτο πλάνο ο καμένος Άγιος Δημήτριος και πίσω η διασωθείσα βορειοανατολική πόλη, μια και η φωτιά σταμάτησε στο άγιο βήμα της εκκλησίας του Πολιούχου! Η πυκνή δόμηση, με τα σπίτια σχεδόν κολλητά, όπως δείχνει η φωτογραφία, ήταν η βασική αιτία της επέκτασης της πυρκαγιάς

Θρήνος και απόγνωση πάνω στα αποκαϊδια…

Περπατούν ανάμεσα στα ερείπια που άφησε η φωτιά. Δρόμος κοντά στην οδό Εγνατίας.

Η οδός Εγνατίας μετά τη φωτιά. 

Το Ταχυδρομείο κάηκε ολοσχερώς!

Η Αγορά μετά την πυρκαγιά

Ερείπια εβραϊκής γειτονιάς.

Αρκετοί πυροπαθείς πρόσφυγες βρήκαν καταφύγιο στο προαύλιο του ναού της Αγ. Σοφίας, αφού η φωτιά, ως εκ θαύματος, τον προσπέρασε. Βέβαια, υπάρχει και λογική εξήγηση. Ο μεγάλος ανοιχτός χώρος που περιέβαλλε το ναό μάλλον τον προστάτεψε, αφού δεν υπήρχαν κοντά του φλεγόμενα κτίρια για να μεταδώσουν τη φωτιά.

Μουσουλμάνες γυναίκες περπατούν στα ερείπια της φωτιάς.

Λεωφόρος Αγίας Σοφίας 

Πλατεία Ελευθερίας

Το ξενοδοχείο Όλυμπος Παλάς

Φωτογραφία από τη Θεσσαλονίκη, τραβηγμένη από τον Ερν. Εμπράρ στα τέλη του 1917.

Αύγουστος 1917 - Η μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης