Ερνέστο Σάμπατο

Θυμάμαι τόσες συμφορές, τόσα πρόσωπα, κυνικά και σκληρά, τόσες κακές πράξεις, που η μνήμη είναι για μένα το τρομερό φως που φωτίζει το ρυπαρό μουσείο της ντροπής. Απόσπασμα, «Το Τούνελ»

Αργεντινός μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος, από τους σπουδαιότερους και επιδραστικότερους λογοτέχνες της Λατινικής Αμερικής. Ο Ερνέστο Σάμπατο θεωρείται ο διάδοχος του σπουδαίου συμπατριώτη του Χόρχε Λουίς Μπόρχες και ο τελευταίος κλασικός της αργεντίνικης λογοτεχνίας.

Ο Ερνέστο Σάμπατο γεννήθηκε στην πόλη Ρόχας της επαρχίας του Μπουένος Άιρες στις 24 Ιουνίου 1911 και ήταν το δέκατο από τα έντεκα παιδιά ενός ζευγαριού Ιταλών μεταναστών από την Καλαβρία. Σπούδασε φυσική και μαθηματικά στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Λα Πλάτα (1929-1936) και δραστηριοποιήθηκε πολιτικά στο κομμουνιστικό κίνημα, προτού το εγκαταλείψει εξαιτίας των διωγμών του Στάλιν στην Σοβιετική Ένωση. Μετά την λήψη του διδακτορικού του το 1936, συνέχισε τις σπουδές του στο Εργαστήριο Κιουρί στο Παρίσι (1938) και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) το 1939.

Το πρώτο του μυθιστόρημα το οποίο δεν εκδόθηκε ποτέ ήταν «Η βουβή πηγή». Το 1933 είχε εκλεγεί γενικός γραμματέας της Κομμουνιστικής Νεολαίας στην Αργεντινή. Όμως, το 1934 άρχισε να αμφισβητεί τις πράξεις της σταλινικής Σοβιετικής Ένωσης, καθώς είχε πληροφορηθεί για τους διωγμούς που γίνονταν από τον Στάλιν. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Αργεντινής αποφάσισε να τον στείλει για δυο χρόνια στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Λένιν της Μόσχας, ώστε να επανέλθει στη σωστή γραμμή. Αλλά ο Σάμπατο πήγε στο Παρίσι. Εκεί έγραψε και το μυθιστόρημα «η βουβή πηγή».

Τον επόμενο χρόνο επέστρεψε στην Αργεντινή και έως το 1945 δίδαξε θεωρητική Φυ­σική στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Λα Πλάτα. Παράλληλα άρχισε να δημοσιεύει άρθρα φιλολογικού περιεχομένου στην εφημερί­δα «Λα Νασιόν», μια από τις εγκυρότερες τής Αργεντινής. Το 1945 απομακρύνθηκε από την πανεπιστημιακή του θέση, λόγω της αντίθεσής του προς το καθεστώς του προέδρου Χουάν Περόν.

Από τότε εγκατέλειψε την φυσική και αφιερώθηκε στην λογοτεχνία. Η πρώτη σημαντική του έκδοση ήταν μια συλλογή αφορισμών, διαπιστώσεων και προσωπικών παρατηρήσεων γύρω από διάφορα φιλοσοφικά, κοινωνικά και πολιτικά ζη­τήματα με τίτλο «Το Ένα και το Σύμπαν» («Uno y el universo», 1945). Με το μυθι­στόρημά του «Το τούνελ» («El Tunel», 1948) καθιερώθηκε ως συγγραφέας εθνικού και παγκόσμιου κύρους. Πρωταγωνι­στής του ήταν ο τυπικός ήρωας των υπαρξιστών, ένας άνθρωπος ο οποίος βρίσκεται σε αδυναμία να επικοινωνήσει με τους άλλους και, βιώνοντας το παράλογο της ανθρώπινης κατάστα­σης, αποσύρεται και κλείνεται στον εαυτό του.

Το πρώτο μυθιστόρημα του Σάμπατο είναι «Το Τούνελ» (1948 και 1978) με το οποίο έγινε αμέσως γνωστός. Πρόκειται για την εξομολόγηση του ζωγράφου Χουάν Πάμπλο Καστέλ, ο οποίος έχει δολοφονήσει τη μοναδική γυναίκα που μπορούσε να τον κατανοήσει. Σε όλο το μυθιστόρημα ο Καστέλ προβληματίζεται για τις πράξεις του και για τις πράξεις των άλλων. Ως αφηγητής, ο Καστέλ περιγράφει με λεπτομέρεια γιατί σκότωσε την ερωμένη του, τη Μαρία Ιριβάρνε. Όπως γράφει στην ελληνική έκδοση του βιβλίου ο Φ. Δ. Δρακοντειάδης, «Το Τούνελ» είναι έργο παλιό αλλά και σύγχρονο. Κυκλοφόρησε το 1948 και αναγνωρίστηκε ως ένα από τα σημαντικότερα έργα της λογοτεχνίας της Αργεντινής. Το 1978, ο Σάμπατο του έδωσε την τελική του μορφή. Όταν έγραψε αυτή τη νουβέλα, ο Αλμπέρ Καμύ είχε γράψει τον «Ξένο», ο Ζαν Πωλ Σαρτρ πότιζε το δέντρο του υπαρξισμού και ο Σάμουελ Μπέκετ καταπιανόταν με το «Περιμένοντας τον Γκοντό». 

Έπειτα από την πτώση του Περόν το 1955, δημοσίευσε το βιβλίο «Η άλλη όψη του Περονισμού» («El otro rostro del peronismo», 1956), στο οποίο αποπειράθηκε να διερευνήσει τα ιστορικά και πολιτικά αίτια τής βίας και των κλυδωνισμών της περιόδου τού περονικού κα­θεστώτος. Το δοκίμιό του με τίτλο «Η περίπτωση Σάμπατο» («El caso Sabato»,1956) αποτελούσε μιαν έκκληση για την
συμφιλίωση τών περονικών και αντιπερονικών δυνάμεων.

Το δεύτερο μυθιστόρημά του με τίτλο «Περί ηρώων και τάφων» («Sobre heroes y tumbas», 1961) είναι μια διεισδυτική διερεύνηση της ψυχής του σύγχρονου ανθρώπου, βάσει των ιδεών και των διαπιστώσεων τις οποίες είχε πραγματευτεί στα δοκίμιά του. Εξέδω­σε επίσης τρεις μελέτες στις οποίες εξέταζε το έργο των Αλέν Ρομπ-Γκριγιέ, Χόρχε Λουίς Μπόρχες και Ζαν-Πολ Σαρτρ, με τίτλο «Τρεις προσεγγίσεις στην λογοτεχνία τού καιρού μας» («Τres aproximaciones a la literatura de nuestro tiempo», 1968).

To μυθιστόρημά του «Aβαδδών ο εξολοθρευτής» («Abaddon el exterminador», 1974), το τρίτο και τελευταίο του, περιέχει τις χαρακτηριστικές για το έργο του ειρωνικές αναφορές στην λογοτεχνία, την τέχνη, την φιλοσοφία και τις υπερβολές του ορθολογισμού.

Το 1984 τιμήθηκε με το Βραβείο Θερβάντες, το εγκυρότερο της ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Προηγουμένως είχε εκδοθεί στην Ισπανία μια έ­ρευνα για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Αργεντινή, κατά την διάρκεια της δικτατορίας του στρατηγού Βιντέλα (1976-1983) με τίτλο «Ποτέ πια» («Nunca mas»), γνωστή και ως «Αναφορά Σάμπατο», δεδομένου ότι υπήρξε ο βασικός της συντάκτης. Τον Ιούνιο του 1986 επισκέφθηκε την Αθήνα με αφορμή την ελληνική έκδοση του μυθιστορήματος του «Περί Ηρώων και Τάφων».

Ο Ερνέστο Σάμπατο πέθανε σε βαθύ γήρας στις 30 Απριλίου 2011 στην πόλη Σάντος Λουγκάρες της επαρχίας του Μπουένος Άιρες, δύο μήνες προτού συμπληρώσει έναν αιώνα ζωής.

Αλλά είναι αρκετά παράξενο που σ' έναν άνθρωπο δεν αρκεί να έχει γλυτώσει τα μαρτύρια και το θάνατο, για να ζει ευχαριστημένος. Όταν αρχίζει να αποκτάει ξανά ασφάλεια, η περηφάνεια, η ματαιοδοξία, η υπεροψία, που, φαινομενικά, είχαν εξαφανιστεί για πάντα, αρχίζουν να φανερώνονται ξανά, σαν ζώα που είχαν φύγει τρομαγμένα. Και, κατά κάποιον τρόπο, ξαναγυρίζουν με μεγαλύτερη έπαρση, σαν να ντρέπονταν που δεν είχαν πέσει τόσο χαμηλά. Απόσπασμα, «Το Τούνελ».

Πηγή: sansimera.gr, tvxs.gr