Ρακίνας - Φαίδρα

Η κλασική γαλλική τραγωδία αποτελεί τον θρίαμβο μιας καθαρά τραγικής συγκίνησης. Ο Κορνέιγ (PIERRE CORNEILLE, 1606-1684), αφήνοντας βαθμιαία πίσω του το πνεύμα του μπαρόκ, καλλιεργεί στις δραματικές του συγκρούσεις το μεγαλειώδες και το υψηλό, και ο Ρακίνας (JEAN RACINE, 1639-1699), βαθύς μελετητής και θαυμαστής των αρχαίων Ελλήνων τραγικών, ιδίως του Ευριπίδη, επιχειρεί να ενσαρκώσει το ιδεώδες του καθαρού, του απόλυτου τραγικού, διαφοροποιούνται δηλαδή από το προγενέστερο παθητικό και δραματικό στοιχείο.
Η τραγικότητα εμπεριέχει ασφαλώς και αυτή στοιχεία συγκίνησης, συμπάθειας, καθώς συχνά προκαλεί, σύμφωνα με την αριστοτελική ποιητική, τον έλεο, όπως και δραματικές εντάσεις και κορυφώσεις. Επικεντρώνεται στην αρχέγονη πάλη του ανθρώπου εναντίον του αναπόφευκτου και ανελέητου πεπρωμένου. Η τραγωδία στηρίζει τη σχεδόν ιερατική μεγαλοπρέπεια της στο μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως αυτό μας αποκαλύπτεται μέσα από την κορύφωση, τον παροξυσμό μιας κρίσης στην οποία εμπλέκονται ανθρώπινα όντα, τα οποία, αν και ξεφεύγουν από το μέτρο του καθημερινού, παραμένουν εντούτοις πανανθρώπινα σύμβολα. (Από την έκδοση)

Εκδότης ΚΑΠΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ
Χρονολογία Έκδοσης Ιούλιος 2019
Αριθμός σελίδων 158
Διαστάσεις 21x17
Μετάφραση ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ

Από τον πρόλογο του Ρακίνα το 1677

Ιδού άλλη μια τραγωδία που το θέμα της το έχω πάρει από τον Ευριπίδη. Μολονότι ως προς την πλοκή ακολούθησα έναν δρόμο κάπως διαφορετικό απ’ ότι εκείνος, φρόντισα ωστόσο να εμπλουτίσω το έργο μου με ότι μου φάνηκε πιο λαμπρό στο δικό του. Αλλά και μόνο την ιδέα του χαρακτήρα της Φαίδρας να του όφειλα, θα ‘λεγα πως ίσως πρόκειται για ότι πιο συνετό έχω παρουσιάσει στη σκηνή. Διόλου δεν με ξαφνιάζει που ο χαρακτήρας αυτός είχε τόσο μεγάλη επιτυχία από τον καιρό του Ευριπίδη,και που έχει ξανά ευδοκιμήσει τόσο πολύ στον αιώνα μας, αφού διαθέτει όλα τα προτερήματα που ο Αριστοτέλης απαιτεί για τον ήρωα της τραγωδίας και που είναι τα κατάλληλα για να προκαλέσουν το έλεος και τον φόβο. Πραγματικά η Φαίδρα δεν είναι ούτε εντελώς ένοχη, ούτε εντελώς αθώα. Είναι παγιδευμένη, από το πεπρωμένο της και την οργή των θεών, σ’ ένα πάθος άνομο για το οποίο νιώθει φρίκη πρώτη εκείνη. Πασχίζει με κάθε τρόπο να το κατανικήσει. Προτιμά να πεθάνει παρά να το φανερώσει. Κι όταν αναγκάζεται να το αποκαλύψει, μιλά γι’ αυτό με μια σύγχυση που δείχνει καθαρά ότι το έγκλημα της είναι περισσότερο μια τιμωρία των θεών παρά μια πράξη που γίνεται με τη θέλησή της. [...]

Απόσπασμα

Πράξη πρώτη - Σκηνή πρώτη

Ιππόλυτος (γιός του Θησέα):

Την πήρα την απόφαση: φεύγω πια, Θηραμένη (παιδαγωγός του Ιππόλυτου), 

και στην Τροιζήνα δεν θα ζω, την τόσο αγαπημένη.

Θανάσιμη απορία με τρώει, αγωνιώ, 

κι αρχίζω να αισχύνομαι που ειμ’ ακόμα εδώ.

Μακριά απ’ τον πατέρα μου, τώρα έξι μήνες πάνε…

Δεν ξέρω η μοίρα του ακριβού μου ανθρώπου αυτού ποια να ‘ναι, 

δεν ξέρω που τον κρύβουν τα μέρη αυτής της γης.

Θηραμένης:

Και σε ποιους τόπους, κύριε, θα ψάξεις να τον βρεις;

Ήδη, ταξίδεψα γι’ αυτό που δίκαια σε φοβίζει, 

περνώντας τις δυο θάλασσες που η Κόρινθος χωρίζει, 

και τον Θησέα ζήτησα στα πλήθη των λαών, 

εκεί που ο Αχέρων χάνεται στη χώρα των νεκρών.

Στην Ήλιδα έχω πάει, στην άκρη του Ταινάρου, 

στο πέλαγος που είδε την πτώση του Ικάρου.

Με ποια ελπίδα νέα εσύ, σε ποιο μακάριο φως, 

τα ίχνη των βημάτων του θ’ ανακαλύψεις - πώς;

Και ποιος το ξέρει αν θα ‘θελε γνωστή να γίνει η αιτία 

ο βασιλιάς πατέρας σου γι’ αυτή την απουσία;

Ποιος ξέρει, ενόσω τρέμουμε για τη ζωή του εμείς, 

ατάραχος, κρυφά από μας, μπορεί σαν εραστής 

ο ήρωας ν’ αποπλανεί κάποια αγάπη νέα…

Ιππόλυτος:

Σώπασε, Θηραμένη μου, σεβάσου τον Θησέα.

Από της νιότης του έχοντας τα λάθη λυτρωθεί, 

εμπρός σ’ εμπόδιο ποταπό τώρα θ’ αντισταθεί.

Κι ορίζοντας των πόθων του τη μαύρη τρικυμία, 

η Φαίδρα δεν φοβάται πια αντίζηλο καμία.

Ζητώντας τον, θα κάνω εγώ το χρέος μου τελικά, 

μακριά απ’ η γη που δεν τολμώ ούτε να βλέπω πια.

Θηραμένης:

Ε! Από πότε, κύριε, φοβάσαι τη γαλήνη 

αυτής της γης που από παιδί τέρψη μόνο σου δίνει, 

κι όπου σε είδα πάντοτε να προτιμάς να ζεις 

απ’ ότι στην Αθήνα, εκεί, στην τύρβη της Αυλής…

Ποιος κίνδυνος, ποια λύπη σε διώχνει από τη χώρα;

Ιππόλυτος:

Η ευτυχία τελείωσε. Άλλαξαν όλα τώρα.

Γιατί, από θέλημα θεών, την όχθη μας πατάει 

αυτή που γέννησαν ο Μίνωας και η Πασιφάη.

Θηραμένης:

Σε νιώθω - ξέρω το αίτιο για ότι σε πονά.

Η Φαίδρα σε πληγώνει εδώ, σου θλίβει τη ματιά.

Μία μητριά επικίνδυνη, που μόλις σ’ είχε δει,

σ’ εξόρισε και απέδειξε πως έχει επιρροή.

Όμως για σένα ή έχθρα της αφότου είσαι εδώ,

ή  έσβησε, ή μαλάκωσε Ίσως με τον καιρό.

Με ποιους κινδύνους, άλλωστε, μπορεί να σ’ απειλεί 

γυναίκα ετοιμοθάνατη, που θέλει να χαθεί;

Η Φαίδρα, πού άρρωστη βαριά, χωρίς να λέει τι έχει,

τον εαυτό της και το φως της μέρας δεν αντέχει,

ποια σχέδια να καταστρώνει εις βάρος σου, λοιπόν;

Ιππόλυτος:

Δεν με φοβίζει η μάταιη εμπάθεια των εχθρών.

Φεύγει ο Ιππόλυτος, κι εχθρός άλλος ειν η αιτία.

Φεύγω μακριά, τ’ ομολογώ, από την Αρικία (πριγκίπισσα από το βασιλικό γένος της Αθήνας) 

αίμα εκείνων που ορκισμένοι ήταν για μας εχθροί.

Θηραμένης:

Μα! Κύριε, εναντίον της κι εσύ έχεις στραφεί;

Είναι γλυκιά! Συνένοχη πες μου πότε την είδες 

στις σκευωρίες που έστησαν οι δόλιοι Παλλαντίδες,

τ’ αδέλφια της; Είναι αγνή, ωραία… Τη μισείς;

Ιππόλυτος:

Αν τη μισώ, δεν θα ‘παιρνα τον δρόμο της φυγής.