1944 - Το χρονικό των Δεκεμβριανών, Ε Μέρος

Άγγλοι στρατιώτες στην Αθήνα

22/12/1944

Ο συσχετισμός δυνάμεων συνεχίζει να μεταβάλλεται ραγδαία σε βάρος του ΕΛΑΣ στη μάχη της Αθήνας και του Πειραιά. Σε μια θεαματική επιχείρηση και με την υποστήριξη του βρετανικού στόλου αποβιβάστηκε στη Δραπετσώνα η 5η Ινδική Ταξιαρχία, για να καθηλωθεί όμως αμέσως στις προκυμαίες, έπειτα από μια ορμητική επιχείρηση του ΕΛΑΣ εναντίον της. Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν μέχρι αργά το βράδυ. Ο ΕΛΑΣ κατάφερε επίσης να αποκρούσει τις επιθέσεις στου Ψυρρή και τους Αμπελόκηπους, ενώ περιέσφιξε τον κλοιό γύρω από την Ομόνοια. Οι Βρετανοί, από την άλλη, προωθήθηκαν σε Βοτανικό, Πετράλωνα και Ν. Σμύρνη.

Στη Νέα Σμύρνη, η δύναμη των Βρετανών ισοδυναμούσε πια με μια πλήρη Ταξιαρχία, που υποστηρίζονταν από 30 άρματα μάχης. Η άμυνα του μετώπου είχε καταστεί πλέον αδύνατη. Ακολούθως, ο ΕΛΑΣ άρχισε να πραγματοποιεί σύμπτυξη προς την περιοχή Φάρου-Κατσιπόδι (Δάφνη). Η υποχώρηση έγινε οργανωμένα, πειθαρχημένα και χάρη στην αυτοθυσία των ΕΛΑΣιτών. Όπως και παντού, με το που υποχώρησε ο ΕΛΑΣ, κυριάρχησε η τρομοκρατία και η καταστολή.

23/12/1944

Η κατάσταση στα μέτωπα της Αθήνας και του Πειραιά παραμένει λίγο-πολύ στάσιμη. Ο ΕΛΑΣ ανακατέλαβε τις θέσεις του στη Δραπετσώνα, ενώ απέκρουσε με επιτυχία τις επανειλημμένες απόπειρες του εχθρού να καταλάβει το ύψωμα Καραβά. Επίσης ανατίναξε τις φυλακές Αβέρωφ. Από την άλλη μεριά, η Ορεινή Ταξιαρχία κατέλαβε το Θησείο και άρχισε να βάλλει κατά του Ψυρρή.

Στην Ήπειρο, ο ΕΛΑΣ εκτόπισε τον ΕΔΕΣ και από τα Γιάννενα, φτάνοντας πλέον πολύ κοντά στην ολοκληρωτική συντριβή του.

Ο στρατάρχης Αλεξάντερ μεταβαίνει για δεύτερη φορά στην Αθήνα.

Από τα «μπλόκα» που έστησε ο λαός της Μυτιλήνης ενάντια στους Άγγλους

24/12/1944

Ο ΕΛΑΣ συνεχίζει να ανακαταλαμβάνει θέσεις στη Δραπετσώνα, χάρη στο αμείωτο θάρρος και την αυτοθυσία των μαχητών του. Είναι ενδεικτικό πως, το ΙΙΙ/52 Τάγμα του ΕΛΑΣ είχε απωλέσει μέσα σε 3 μέρες σφοδρών συγκρούσεων το 40% της δύναμής του (νεκροί και τραυματίες). Η προώθηση των εγχώριων αστικών και βρετανικών στρατευμάτων συνεχίστηκε στη Νέα Σμύρνη (όπου ολοκληρώθηκε η σύμπτυξη του ΕΛΑΣ), ενώ αυξήθηκε η πίεση σε Πλάκα-Κεραμεικό-Ψυρρή. Ο ΕΛΑΣ ανατίναξε το «Χατζηκώστα» και το «Διεθνές» στην οδό Ευριπίδου, που είχαν οχυρωθεί από τους Βρετανούς.

Την ίδια μέρα, βρετανική νηοπομπή προσέγγισε το λιμάνι της Μυτιλήνης. Η άμεση κινητοποίηση των λαϊκών οργανώσεων όμως απέτρεψε την απόβασή τους. Χιλιάδες Μυτιληνιοί σχηματίζοντας ένα ανθρώπινο τοίχος βροντοφώναξαν «Go back» («γυρίστε πίσω»). Επί 3 μέρες ο οπλισμένος λαός της Μυτιλήνης, μαζί με τον ΕΛΑΣ, αναχαίτισε κάθε απόπειρα απόβασης των Βρετανών, που τελικά αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν (28 Δεκέμβρη).

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ με τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και τον Ν. Πλαστήρα στο Σύνταγμα

25/12/1944

Στη διάρκεια της νύχτας της 24ης προς 25η Δεκέμβρη, ειδικό απόσπασμα του ΕΛΑΣ μετέφερε υπογείως ένα περίπου τόνο δυναμίτη, τον οποίο και τοποθέτησε κατάλληλα στα θεμέλια του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία» στο Σύνταγμα, που λειτουργούσε ως Στρατηγείο των Βρετανών και εγχώριων αστικών δυνάμεων. Όταν όμως έγινε γνωστό ότι κατέφθασε στην Αθήνα ο Ου. Τσόρτσιλ (25 Δεκέμβρη) και ενδεχομένως να διέμενε στο «Μεγάλη Βρετανία» η επιχείρηση ακυρώθηκε.

Στον Πειραιά, οι Βρετανοί κατέλαβαν τον Ηλεκτρικό Σταθμό του Φαλήρου και άρχισαν να προωθούνται προς Μοσχάτο και Ρέντη. Στις συγκρούσεις αυτές διακρίθηκε ο λόχος της ΕΠΟΝ, ο οποίος διεξήγε μάχη σώμα με σώμα, προξενώντας στους επιτιθέμενους σοβαρές απώλειες.

Με το που προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, ο Τσόρτσιλ, συνοδευόμενος από τον Βρετανό υπουργό των Εξωτερικών Α. Ίντεν, πραγματοποίησε πολύωρη συνάντηση με τους Αλεξάντερ, ΜακΜίλαν και Λήπερ, που τον ενημέρωσαν για την κατάσταση «ήτις ήτο μεν ανησυχητική προ δεκαπενθημέρου, αλλά τώρα παρουσιάζεται κατά πολύ βελτιωμένη.» Αποφασίστηκε η σύγκληση διάσκεψης για την επόμενη μέρα «έχουσα ως κύριον σκοπόν την εξεύρεσιν λύσεως» στη στρατιωτική σύγκρουση, στην οποία θα καλούνταν και ο ΕΛΑΣ.

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ με τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό

26/12/1944

Στο υπουργείο Εξωτερικών υπό την προεδρία του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού πραγματοποιείται διάσκεψη με τη συμμετοχή αντιπροσώπων του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, των αστικών κομμάτων, της κυβέρνησης Παπανδρέου, του πρωθυπουργού της Βρετανίας Ου. Τσόρτσιλ, κ.α. Μετά από μια σύντομη τοποθέτηση του Τσόρτσιλ και του στρατάρχη Αλεξάντερ, οι ξένοι εκπρόσωποι αποχώρησαν από την αίθουσα της διάσκεψης.

Όταν ο Γ. Σιάντος (Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ και εκπρόσωπος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στη διάσκεψη) ρώτησε τον προεδρεύοντα Δαμασκηνό για το αντικείμενο των συζητήσεων εκείνος του απάντησε: «Για να παραδώσετε τα όπλα». Και ο Σιάντος του αποκρίθηκε: «Αν μας καλέσατε γι’ αυτό, ελάτε να τα πάρετε. Νέο Λίβανο δεν πρόκειται να’ χουμε». Στη συνέχεια ο Σιάντος αναφέρθηκε στις θυσίες και υποχωρήσεις που έκαμαν το ΕΑΜ και το ΚΚΕ για να εξασφαλισθεί η ομαλή δημοκρατική εξέλιξη, σημειώνοντας ότι τίποτε δεν πραγματοποιήθηκε απ’ όσα είχαν συμφωνηθεί: Ο κρατικός μηχανισμός παρέμενε όπως ήταν επί κατοχής, κανείς δωσίλογος δεν δικάστηκε, ενώ την ίδια ώρα που απαιτούσαν να αφοπλιστεί ο ΕΛΑΣ, μετέφεραν όπλα και εξόπλιζαν την 5η Φάλαγγα. Ακόμη, απηύθυνε δριμύ κατηγορητήριο εναντίον του Παπανδρέου και καυτηρίασε την επέμβαση των Άγγλων και τις ωμότητες που διέπρατταν σε βάρος του ελληνικού λαού.

«Ο αγώνας μας», υπογράμμισε, «είναι απόλυτα δίκαιος…Νομίζουμε ότι πρέπει να δοθεί λύση στη σημερινή κατάσταση, αρκεί να έχουμε τη διάθεση γι’ αυτό. Δύο είναι τα σημεία που πρέπει να αποτελέσουν τη βάση της συμφωνίας. Δημοκρατία και Ανεξαρτησία. Η διαλλακτικότητα αυτή δεν πρέπει να θεωρηθεί αδυναμία. Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε τον αγώνα για τη Δημοκρατία και την Ανεξαρτησία και έχουμε όλη την Ελλάδα μαζί μας. Σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να υποταχθούμε».

Ο Τσόρτσιλ με τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και τον Σκόμπι

27/12/1944

Οι διαβουλεύσεις μεταξύ του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και εκπροσώπων του αστικού πολιτικού κόσμου συνεχίζονται για δεύτερη μέρα. Ο Γ. Σιάντος επανέλαβε τη θέση του ΕΑΜ για συγκρότηση κυβέρνησης «πραγματικής εθνικής ενότητας» με πρωθυπουργό «κοινής εμπιστοσύνης», στην οποία ο ΕΛΑΣ θα παρέδιδε τον οπλισμό του. Απαραίτητος όρος, η υιοθέτηση προγράμματος από τη νέα κυβέρνηση, που θα περιελάμβανε: την τιμωρία των δοσιλόγων, την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού, τη διάλυση της Χωροφυλακής, την αποστράτευση όλων των εθελοντικών στρατιωτικών σχηματισμών και τη συγκρότηση εθνικού στρατού. Όσον αφορά τη σύνθεση της κυβέρνησης το ΕΑΜ ζητούσε συμμετοχή σε ποσοστό 40-50%, τα υπουργεία Εσωτερικών και Δικαιοσύνης, καθώς και τα υφυπουργεία Στρατιωτικών και Εξωτερικών. Τέλος, πρότεινε να διενεργηθούν εθνικές εκλογές τον Απρίλη του 1945 και δημοψήφισμα για το πολιτειακό δύο μήνες πριν.

Οι Ράλλης, Θεοτόκης και Τσαλδάρης αποχώρησαν από τη διάσκεψη με τη δήλωση του πρώτου ότι οι προτάσεις του ΕΑΜ σημαίνουν κομμουνιστικοποίηση του κράτους! Κατηγορηματικά αντίθετος υπήρξε επίσης ο Πλαστήρας, κ.α. Τελικά, μετά από διάφορες ενστάσεις και αντεγκλήσεις, αποφασίστηκε η αναβολή της διάσκεψης για άλλη μέρα (όπως αποδείχθηκε σύντομα, επ’ αόριστον). Ο Τσόρτσιλ συναντήθηκε με τον Δαμασκηνό και του ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ζητήσει από το βασιλιά Γεώργιο να τον ορίσει αντιβασιλέα. Ο Δαμασκηνός δέχτηκε, υποσχόμενος πως «θα επιχειρήσει το σχηματισμό κυβερνήσεως χωρίς τη συμμετοχή σ’ αυτήν κομμουνιστών». Το βράδυ, ο Τσόρτσιλ δήλωσε στον Τύπο: «Είμεθα απολύτως αποφασισμένοι, όπως ολόκληρος η περιοχή αυτή εκκαθαριστεί από ενόπλους, οι οποίοι δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο οποιασδήποτε αναγνωρισμένης κυβερνήσεως…Θα χρησιμοποιήσωμεν οσαδήποτε δυνάμεις χρειασθώσι προς τούτο δια να επιτύχωμεν τον αντικειμενικόν μας αυτόν σκοπόν».

Στα μέτωπα των μαχών, σε αντίθεση με τη σχετική ανάπαυλα της προηγούμενης μέρας, σημειώθηκε γενικευμένη επίθεση κατά του ΕΛΑΣ. Οι επιχειρήσεις σε Νέα Σμύρνη, Μπραχάμι, Άη Σώστη και Κατσιπόδι αναχαιτίστηκαν με επιτυχία. Το ίδιο και στη Δραπετσώνα. Οι Χίτες, που είχαν καταλάβει θέσεις στο Μοσχάτο, αναγκάστηκαν αυθημερόν να τις εγκαταλείψουν. Η ΙΙ Μεραρχία του ΕΛΑΣ ενήργησε επιδρομή κατά του αεροδρομίου του Χασανίου. Οι Βρετανοί κατέλαβαν το Ψυρρή, περικυκλώνοντας τους μαχητές του ΕΛΑΣ, που συνέχισαν την ηρωική τους αντίσταση μη εγκαταλείποντας τις θέσεις τους.

Πηγή: 902