Τέννεσση Ουίλλιαμς - Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι

Παρουσίαση του έργου

Το έργο είναι ένα μεγάλο μονόπρακτο, χωρίς ιδιαίτερη σκηνική δράση, και στην ουσία αποτελεί μια ελεγεία πάνω στην έννοια του χρόνου και στην ουτοπία της ποιητικής ευαισθησίας. Το θέμα που κυριαρχεί σ' αυτό είναι η ωμοφαγία. Η γηραιά κυρία Βέναμπλ συντηρεί στον κήπο της σαρκοβόρα φυτά που τρέφονται με έντομα. Η κυρία Βέναμπλ και ο γιος της, Σεμπάστιαν, κάνουν ειδικό ταξίδι στα νησιά Ενκαντάδας για να δουν όρνεα να επιτίθενται και να καταβροχθίζουν νεογέννητες θαλάσσιες χελώνες. Και τέλος η Κάθρην Χόλλυ γίνεται αυτόπτης μάρτυρας του βίαιου θανάτου του Σεμπάστιαν από πεινασμένα παιδιά του Μεξικού, που επιτίθενται και τον κομματιάζουν. Το ίδιο θέμα σε τρεις παραλλαγές. 

Στο έργο όλα τα τρομερά έχουν συμβεί προτού αρχίσει, και η σκηνή είναι ο τόπος όπου τα γεγονότα επαληθεύονται με απαράμιλλης ευαισθησίας λυρικό λόγο. 

Πρόσωπα του έργου

Κυρία Βέναμπλ
Γιατρός Κούκροβιτς
Δεσποινίς Φόξχιλ
Κυρία Χόλλυ
Τζωρτζ Χόλλυ
Κάθριν Χόλλυ
Αδελφή Φελίσιτυ 

Αποσπάσματα

Σκηνή 1

Κυρία Βέναμπλ:

Τίποτα δεν ήταν τυχαίο, τα πάντα ήταν προσχεδιασμένα και προγραμματισμένα στη ζωή του Σεμπάστιαν και στη... (σκουπίζει απαλά το μέτωπο της με το μαντίλι που έχει βγάλει από το τσαντάκι της)... δουλειά του.

Γιατρός:

Ποια ήταν η δουλειά του, κυρία Βέναμπλ; Εκτός από τη μέριμνα του κήπου;

Κυρία Βέναμπλ:

Πόσες φορές χρειάστηκε ν’ απαντήσω σε αυτή την ερώτηση! Ακόμα με κάνει να αισθάνομαι αμήχανη! Να ξέρω πως ο Σεμπάστιαν, ο ποιητής, είναι ακόμα άγνωστος σε όλους, μ’ εξαίρεση έναν μικρό κύκλο από φίλους του και τη μητέρα του.

Γιατρός:

Ω!

Κυρία Βέναμπλ:

Δηλαδή, για να μιλήσουμε καθαρά, η ζωή του ήταν η ενασχόλησή του.

Γιατρός:

Δεν καταλαβαίνω.

Κυρία Βέναμπλ:


Όχι, δεν καταλαβαίνετε, αλλά, προτού τελειώσω, θα ‘χετε καταλάβει. Υπήρξε ο Σεμπάστιαν ποιητής; Αυτό εννοούσα όταν έλεγα πως η ζωή του ήταν η ενασχόλησή του, διότι το έργο ενός ποιητή είναι η ζωή του και, αντίστροφα, η ζωή ενός ποιητή είναι το έργο του, διότι δεν είναι δυνατό να τα ξεχωρίσεις αυτά τα δύο. Δηλαδή, για να είμαι πιο συγκεκριμένη: σ’ έναν έμπορο, άλλο το έργο του κι άλλο η ζωή του, θεωρητικά - διότι το ίδιο ισχύει για το γιατρό, το δικηγόρο, τον κλέφτη. Αλλά, για τον ποιητή, η ζωή του είναι η μόνιμη ενασχόληση του, η ύπαρξη του, και η ενασχόληση του ενυπάρχει στη ζωή του με τρόπο ειδικό, διότι... Ω, φλυαρώ, και ήδη μου κόπηκε η ανάσα και ζαλίζομαι.

Κυρία Βέναμπλ:

Έχω αφιερώσει όλη την υπόλοιπη ζωή μου, γιατρέ, στην υπεράσπιση της μνήμης ενός νεκρού ποιητή. Ο Σεμπάστιαν δεν είχε γίνει διάσημος ως ποιητής, αρνιόταν κάθε διασημότητα. Ετρεμε, απεχθανόταν τις ψεύτικες αξίες που διαμορφώνει η διασημότητα, η φήμη, η εκποίηση του ίδιου μας του εαυτού… Ω, μου έλεγε : “Βάιολετ! Μητέρα! Εσύ θα ζήσεις παραπάνω από μένα!”

Γιατρός:

Τι τον έκανε να το πιστεύει αυτό;

Κυρία Βέναμπλ:

Οι ποιητές έχουν προαισθήσεις. Και είχε περάσει ρευματικό πυρετό στα 15 του, που του είχε πειράξει μία βαλβίδα της καρδιάς. Από τότε δεν επιτρεπόταν ούτε ιππασία να κάνει ούτε να κολυμπάει, ούτε να… “Βάιολετ! Μητέρα! Θα ζήσεις παραπάνω από μένα, και, όταν εγώ θα έχω φύγει, όλα θα είναι δικά σου: κάνε τα ότι θέλεις”. Και φυσικά, εννοούσε τη μελλοντική του αναγνώριση! Αυτό, ναι, το επιζητούσε, αλλά μετά θάνατον, όταν δεν θα μπορούσε να τον ενοχλήσει - είχε επιλέξει να παραδώσει τότε το έργο τους στον κόσμο. Πολύ καλά! Ήμουν σαφής, γιατρέ; Λοιπόν, αυτό είναι το έργο του γιου μου, εδώ συνεχίζεται η ζωή του!

Κυρία Βέναμπλ:

Τι είναι η ζωή των περισσότερων ανθρώπων; Μια σειρά συντρίμμια. Κάθε μέρα η σειρά μεγαλώνει, κάθε μέρα περισσότερα συντρίμμια, που τίποτα δεν μπορεί να τα σαρώσει, μέχρι να έρθει, τελικά, ο θάνατος. Όμως ο γιος μου κι εγώ πλάθαμε τις μέρες μας, τις σμιλεύαμε χωριστά μία-μία, σαν γλυπτά. Γι’ αυτό, ναι, εμείς αφήναμε πίσω μας μια σειρά από έργα τέχνης, μια γλυπτοθήκη.

Κυρία Βέναμπλ:

Την ταΐσαμε και την ντύσαμε! Οι άνθρωποι δεν σ’ ευγνωμονούν, ούτε καν σε συγχωρούν όταν τους ευεργετείς. Ο ρόλος του ευεργέτη είναι ο πιο αχάριστος, διότι ο ευεργέτης είναι θύμα, θύμα για θυσία. Ναι, γιατρέ, θέλουν το αίμα σου στο βωμό του ντροπιασμένου τους εγωισμού, του πρόστυχού τους εγωισμού.

Κυρία Βέναμπλ:

Μου κάνετε μισές ερωτήσεις, γιατρέ.

Γιατρός:

Αν δεν συμφωνήσω μαζί σας, θα έχετε το ίδιο ενδιαφέρον για τη δουλειά μου στην κλινική; Εννοώ, το “Ίδρυμα Σεμπάστιαν Βέναμπλ” θα δείξει ενδιαφέρον;

Κυρία Βέναμπλ:

Όλοι μας ενδιαφερόμαστε περισσότερο γι’ αυτό που μας αφορά προσωπικά, γιατρέ.

Γιατρός:

Κυρία Βέναμπλ! Είστε τόσο ανιδιοτελής, που δεν σας περνάει από το μυαλό πως οποιοσδήποτε άλλος λιγότερο ανιδιοτελής από σας θα θεωρούσε τη δωρεά σας κάτι σαν - πώς να το πω; Δωροδοκία!

Κυρία Βέναμπλ:

Ονομάστε την όπως θέλετε, δεν με νοιάζει. Εγώ θέλω να θυμάστε δύο πράγματα. Πρώτον, ότι αυτή η κοπέλα το έχει μέσα της να καταστρέφει τα πάντα. Δεύτερον, ότι ο γιος μου υπήρξε δημιουργός! Εάν, όμως, η ειλικρίνειά μου σας αναστάτωσε, πάρτε την τσαντούλα σας - άδεια, βέβαια, χωρίς τη δωρεά - και φύγετε από τον κήπο μου. Όσα είπαμε θα μείνουν μεταξύ μας, αφού κανένας δεν άκουσε.

Σκηνή 3 

Κυρία Χόλλυ:

Κάθριν, καλή μου, εγώ δεν την ξέρω όλη την ιστορία, αλλά μου φαίνεται ότι δεν έχασες και τόσο τα μυαλά σου, ώστε να μην καταλαβαίνεις πως η ιστορία που λες είναι υπερβολικά -

Τζωρτζ:

Κάθριν, Κάθριν, πρέπει να την ξεχάσεις αυτή την ιστορία. Πρέπει! Για τα 50 χιλιάρικα που θα πάρεις.

Κυρία Χόλλυ:

Διότι αν η θεία Βάιολετ προσβάλει τη διαθήκη - και το ξέρουμε ότι θα την προσβάλλει - θα τρέχουμε στα δικαστήρια μία ολόκληρη ζωή! Θα είναι -

Τζωρτζ:

Έχει ανασταλεί η εκτέλεση της διαθήκης. Και δεν θα εκτελεστεί, αν δεν σταματήσεις να λες αυτή την ιστορία. Δεν έχουμε λεφτά να πληρώσουμε τόσο καλούς δικηγόρους, πού να παλέψουν την υπόθεση! Γι’ αυτό σταμάτα να λες παλαβομάρες, γιατί σε λίγο δεν θα έχουμε ούτε να φάμε!

[...]

Τζωρτζ:

Βλέπεις, μαμα; Αυτή δεν είναι τρελή, παριστάνει την τρελή. Δεν θα πάρουμε φράγκο, μα την πίστη μου! Γι’ αυτό πάψε πια, βγάλε το σκασμό, μην ξαναπείς τι συνέβη τον Σεμπάστιαν εκεί πέρα στην Καμπέζα ντε Λόμπο, ακόμα και αν ήταν αλήθεια! Πρέπει να τη βγάλεις από το μυαλό σου αυτή την ιστορία, μικρή μου. Δεν μπορείς να λες τέτοια πράγματα σε πολιτισμένους ανθρώπους, σε μια σύγχρονη και πολιτισμένη χώρα όπως είναι η δική μας! 

Κυρία Χόλλυ:

Κάθριν, γιατί, γιατί, γιατί το έπλασες αυτό το παραμύθι;

Κάθριν:

Μητέρα, δεν το έπλασα εγώ. Ξέρω πως είναι φρικτή ιστορία, αλλά είναι αληθινή. Και δείχνει τι είναι η εποχή μας, και ο κόσμος που ζούμε, και δείχνει και όσα συνέβησαν στον Σεμπάστιαν στην Καμπέτζα ντε Λόμπο. 

Σκηνή 4

Κυρία Χόλλυ:

Κάθριν, Κάθριν, καλή μου, Πες στη θεία Βάιολετ πόσο την ευγνωμονείς, που σε βοήθησε να μείνεις και να συνέλθεις σ’ εκείνο το θαυμάσιο, το υπέροχο περιβάλλον της κλινικής!

Κάθριν:

Κανένα τρελάδικο δεν είναι ούτε θαυμάσιο, ούτε υπέροχο.

Κυρία Χόλλυ:

Ναι, αλλά η τροφή είναι πολύ καλή. Δεν συμφωνείς πως η τροφή είναι πολύ καλή;

Κάθριν:

Μπορείτε να μου δώσετε γραπτή άδεια ν’ αρνούμαι να φάω εκείνες τις φριχτές  τηγανίτες που μας δίνουν κάθε τόσο; Είχα δικαίωμα να κατεβαίνω στην αυλή, μέχρι τη στιγμή που αρνήθηκα τις τηγανίτες τους.

Αδελφή Φελίσιτυ:

Της αφαιρέθηκε το δικαίωμα να κατεβαίνει στην αυλή, διότι έτρεχε στα κάγκελα κι έκανε σινιάλα στ’ αυτοκίνητα της εθνικής οδού.

Κάθριν:

Ναι, ναι, γιατί προσπαθούσα τόσες βδομάδες να στείλω ένα μήνυμα έξω από αυτό το “θαυμάσιο και υπέροχο” μέρος.

Κυρία Χόλλυ:

Τι μήνυμα, καλή μου;

Κάθριν:

Μ’ έπιασε πανικός, μητέρα.

Τζωρτζ:

Τι σ’ έκανε να φοβηθείς, Κάθριν;

Κάθριν:

Αυτό που μπορεί να μου κάνουν τώρα, αφού μου έχουν κάνει όλα τ’ αλλά! Εκείνος που είδα στο παράθυρο είναι γιατρός από το ψυχιατρείο. Διαβάζετε όλοι οι εφημερίδες. Ξέρετε τι θέλουν...

[...]

Κάθριν:

Και θέλετε να μου ανοίξετε το κρανίο και ν’ αρχίσετε να ψάχνετε με το νυστέρι το μυαλό μου; Όλα τ’ αλλά τα έχουν δοκιμάσει πάνω μου! Θα χρειαστεί να σας δώσει άδεια η μητέρα μου για να το κάνετε αυτό.

Κυρία Βέναμπλ:

Εγώ πληρώνω για να μείνεις σε ιδιωτική κλινική.

Κάθριν:

Δεν είστε εσείς ο κηδεμόνας μου.

Κυρία Βέναμπλ:

Η μητέρα σου μ’ έχει ανάγκη. Όλοι σας μ’ έχετε ανάγκη. Οικονομικά…

Κάθριν:

Κατάλαβα. Τώρα κατάλαβα…

Κάθριν:

Η αλήθεια δεν αλλάζει, όχι από μένα, αλλά ούτε από το Θεό! Ούτε ο Θεός μπορεί ν’ αλλάξει την αλήθεια.

Γιατρός:

Δεσποινίς Χόλλυ, τη μισείτε;

Κάθριν:

Τι εννοείτε; Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει “μίσος”. Πώς μπορεί κάποιος να μισεί και ταυτόχρονα να είναι τρελός; Βλέπετε, λοιπόν, ότι δεν με θεωρείτε τρελή; 

Κάθριν:

Όλοι μας χρησιμοποιούμε κάποιον άλλο, κι αυτό τ’ ονομάζουμε αγάπη - όταν δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον άλλον, αυτό ονομάζεται μίσος...

Γιατρός:

Τη μισείτε, δεσποινίς Χόλλυ;

Κάθριν:

Με ξαναρωτήσατε. Κι εγώ σας απάντησα πως δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει “μίσος”. Ένα πλοίο πέφτει πάνω σ’ ένα παγόβουνο κι όλοι βουλιάζουν -

Γιατρός:

Συνεχίστε.

Κάθριν:

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο καθένας που πνίγεται μισεί όλους τους άλλους που πνίγονται.

Κάθριν:

Η αλήθεια είναι μία πραγματικότητα, που ποτέ δεν της έφερα την παραμικρή αντίσταση.

Γιατρός:

Μερικές φορές νομίζουμε ότι δεν αντιστεκόμαστε, κι όμως αυτό κάνουμε.

Κάθριν:

Λένε πως η αλήθεια βρίσκεται στον πάτο ενός απύθμενου πηγαδιού.

Τέννεσση Ουίλλιαμς, Ξαφνικά Πέρσι το Καλοκαίρι, Μετάφραση Ερρίκος Μπελιές, Εκδόσεις Ηριδανός