Ο Καπετάνιος του 6ου Ανεξάρτητου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Νίκανδρος Κεπέσης γράφει για την μάχη της Ηλεκτρικής

Μετά το τέλος της μάχης της Ηλεκτρικής φωτογραφίζονται Ελασίτες με αιχμαλώτους Γερμανούς. Δεύτερος από αριστερά ο επικεφαλής των Γερμανών Λίμπερμαν - αρχείο ΠΕΑΕΑ Κερατσινίου – (από το blog του Γ Τσιρίδη)

Από το βιβλίο του Νίκανδρου Κεπέση: «Ο Δεκέμβρης του 1944», Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1979, αντιγράφουμε ένα μικρό απόσπασμα που αναφέρεται στην ηρωική μάχη της Ηλεκτρικής. Είναι γνωστή η σημασία της μάχης αυτής στη διάσωση του εργοστασίου που είχαν σχεδιάσει οι Γερμανοί κατακτητές αμέσως πριν από την αποχώρησή τους. Ο αγωνιστής του κομμουνιστικού κινήματος και της εαμικής αντίστασης Νίκανδρος Κεπέσης, ήταν ο Καπετάνιος του 6ου Ανεξάρτητου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Πειραιά με Διοικητή τον Σωτήρη Κυβέλλο. Ήταν από τους πρωταγωνιστές της μεγάλης αυτής μάχης που έγινε στις 13 Οκτώβρη του 1944 και "τιμήθηκε" βέβαια από το μετεμφυλιακό κράτος για τη δράση του με διώξεις, φυλακές και εξορίες.

«Ο Δεκέμβρης του 1944», σελίδα 66

…Ενημερώσαμε και μεις με τη σειρά μας το Σιγανό. Και σε μιά-δυό ώρες, γύρω στις 3.30′ πρωινή, κινήσαμε για το Κερατσίνι… Ό διοικητής, o Σιγανός, εγώ και ο σωφέρ. O Σταθμός Διοίκησης του I Τάγματος, που πήγαμε, είχε μεταφερθεί στο Δημοτικό Σχολείο Ταμπουριών, πού κρατούσαν οι Γερμανοί 200-300 μέτρα δώθε από τη Λεωφόρο Σαλαμίνας. Εκεί  ενημερωθήκαμε για τη δράση του Τάγματος από τον Αγιο Διονύση μέχρι και τα Λιπάσματα.

Το I Τάγμα είχε δύναμη δέκα σχεδόν λόχων. Και αυτή την περιοχή δυό λόχοι του πολέμησαν σκληρά και έσωσαν με κίνδυνο της ζωής τους το πιο σημαντικό τμήμα από το Λιμάνι του Πειραιά.

Έτσι σώθηκε το Ηλεκτρικό Εργοστάσιο στο Κερατσίνι

Ύστερα από την ενημέρωση αυτή περάσαμε στον έλεγχο των μέτρων για την περιφρούρηση της Ηλεκτρικής από κάθε ενδεχόμενο κίνδυνο. Γερμανοί εκείνη την ώρα δεν υπήρχαν στην περιοχή του Πειραιά. Δεν έπρεπε, όμως, ν’ αποκλειστεί το ενδεχόμενο επιστροφής τους. Και σε μια τέτοια περίπτωση το πιθανότερο ήταν να επιστρέψουν από το συντομότερο δρόμο του Περάματος. Οπωσδήποτε ο κλοιός γύρω από το Εργοστάσιο έπρεπε να παραμένει. Οι εφεδρείες έπρεπε να είναι στη θέση τους. Καμιά χαλάρωση στην επαγρύπνησή μας. Σε περίπτωση εμφάνισης του εχθρού απ’ οποιαδήποτε κατεύθυνση, δεν θα έπρεπε να προδώσουμε την παρουσία μας.

Σε μάχη «εκ παρατάξεως» δεν μπορούσαμε να τα βγάλουμε πέρα με τούς Γερμανούς. Έπρεπε να τους αφήσουμε να μπουν μέσα στην παγίδα μας εκείνη. Θα πλησίαζαν το εργοστάσιο για να παραβιάσουν την πόρτα ή να πηδήσουν τούς τοίχους… Τότε έπρεπε να δεχτούν τα πυρά μας απ’ όλες τις πλευρές. Αυτό σε συντομία ήταν το σχέδιο πού είχαμε τελικά επεξεργαστεί.

[* Η διάταξη των δυνάμεων μας ήταν τελικά ή παρακάτω: 2ος Λόχος Αμφιάλης — Διοικητής Βασ. Βεζυρόπουλος. Τα αντερείσματα του λόχου Αγ. Γεωργίου — 1ος Λόχος — Διοικητής Αντων.  Αντύπας, Καπετάνιος Βασ. Λαγανίκας — Στο κέντρο της διάταξης. 3ος Λόχος — Διοικητής Χρ. Ιωακειμίδης, τα υψώματα Ευγένειας. — απέναντι από τό ‘ Ηλεκτρικό ‘ Εργοστάσιο — 4ος Λόχος — άμεση εφεδρεία, πίσω και σε κάποια απόσταση από τον 1 ο Λόχο. Πέρα από την άμεση εφεδρεία, αν χρειάζονταν θα χρησιμοποιούσαμε από το II τάγμα Κοκκινιάς. (Ν.Κ.)]

Είχε αρχίσει να χαράζει. Οι καμπάνες των εκκλησιών από τον Πειραιά άρχισαν να χτυπούν με τον πιο χαρμόσυνο και πανηγυρικό τρόπο.

Ήταν καιρός να φύγω. Έπρεπε να ενημερώσω το γραμματέα της Κομμ. Οργάνωσης Πειραιά, φύγαμε με το Σιγανό. Και έμεινε ο σ. Κυβέλλος. Ο Βαρυτιμίδης, καπετάνιος του I Τάγματός μας, ήξερε που θα μ’ έβρισκε σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Έφυγα!

Σε μιάμιση ώρα περίπου ξαναγύρισα γεμάτος συγκίνηση από την είδηση πού μούχε φέρει ο Βαρυτιμίδης.

Οι Γερμανοί γύρισαν από το Πέραμα. Κι αφού ανατίναξαν τις εγκαταστάσεις της ΣΕΛΛ εκεί, πήραν δρόμο για το Ηλεκτρικό Εργοστάσιο. Οι δυνάμεις μας, όπως είχαμε διατάξει, δεν εκδηλώθηκαν. Άφησαν το γερμανικό φορτηγό μ’ ένα ρυμουλκούμενο να προχωρήσει μέσα στη λαβίδα της διάταξής μας. Οι Γερμανοί φάνηκε πως δεν είχαν αντιληφθεί τίποτε και προχωρούσαν ανυποψίαστοι γι’ αυτό που τους περίμενε.

Ξεπέζεψαν και προχώρησαν προς τον μαντρότοιχο και την είσοδο του εργοστασίου. Και τότε δέχτηκαν τα πυρά μας πρώτα μέσα από το Εργοστάσιο κι αμέσως από παντού. Αιφνιδιάστηκαν. Έχασαν την ψυχραιμία τους καθώς βλέπανε να πέφτουν γύρω τους οι συμπολεμιστές τους. Ένας, δυο, τρεις… Και ο κλοιός γύρω τους όλο και στένευε και δυνάμωνε το ντουφεκίδι των ελασιτών και οι ριπές των αυτομάτων τους. Ετσι κυκλωμένοι και βαλλόμενοι οι χιτλερικοί άρχισαν να λιποψυχούν. Ένας απ’ αυτούς, τώρα, θέλει να παραδοθεί καθώς ακούει τον τηλεβόα στα γερμανικά να τον καλεί, για να σωθεί. Σηκώνει το άσπρο μαντίλι του. Μα μόλις πού πρόλαβε να ξανεμίσει στον αέρα. Ένας βαθμοφόρος του τον πυροβολεί και τον σκοτώνει.

Τούτο το επεισόδιο είναι μια νέα παρόρμηση για τούς έλασίτες. Δυναμώνουν οι ριπές τους κι απανωτές οι χειροβομβίδες πέφτουν πάνω στα γερμανικά οχήματα. Ένα απ’ αυτά κομματιάζεται. Κι άλλοι ακόμη χιτλερικοί πέφτουν νεκροί. Χάνει όμως και ο ΕΛΑΣ άλλον ένα άξιο μαχητή του, τον αξέχαστο συναγωνιστή σ. Γκιόρδα.

Λίγα λεπτά πιο ύστερα ένας δεκατετράχρονος επονίτης (ένα αετόπουλο) μ’ ένα περίστροφο στο χέρι θα συρθεί με προφύλαξη προς το μέρος του δολοφόνου βαθμοφόρου. Θα σημαδέψει και θα ρίξει με επιτυχία. Ο βαθμοφόρος αυτός ήταν ο ένατος χιτλερικός νεκρός.

Εκείνη την ώρα ο τηλεβόας μας πού τον κρατά γερά ένας γερμανομαθής ελασίτης θα πλησιάσει πιο πολύ και θα δυναμώσει τη φωνή του, που χτυπά ίσια στις τρεμάμενες καρδιές των χιτλερικών:

«Παραδοθείτε, όσο ακόμη είναι καιρός!».

«Παραδοθείτε για να σώσετε τη ζωή σας!!».

«Παραδοθείτε! σας εγγυόμαστε να σεβαστούμε τα δικαιώματά σας, σαν αιχμαλώτων πολέμου!!».

Και τώρα δεν είναι μόνο ένα το άσπρο μαντίλι. Είναι πολλά. Και δεν ξανεμίζουν δειλά στον αέρα, μα σταθερά… Σα θύελλα ορμάνε οι ελασίτες και ξοπίσω άμαχος λαός. Αφοπλίζουν τούς παραδομένους γερμανούς. Και μέσα στον πυρετό της συγκίνησης αγκαλιάζονται και φιλιούνται μπροστά στα κατάπληχτα μάτια των χιτλερικών.

Γιομάτοι από οδύνη άλλοι μαζεύουν τούς νεκρούς κι άλλοι με περίσσια στοργή φροντίζουν τούς τραυματισμένους. Η μεγάλη μάζα των μαχητών με τραγούδια του αγώνα, πού δονούν τον αέρα, σαν ιαχές θριάμβου πορεύονται με τούς αιχμαλώτους στην έδρα του I Τάγματος.

Έτσι σώθηκε το Ηλεκτρικό Εργοστάσιο της ΠΑΟΥΕΡ – τώρα της ΔΕΗ.

… Πρέπει να σημειώσουμε εδώ για την ιστορική αλήθεια ότι πουθενά και με κανένα άλλο τρόπο δεν μπορούσαμε να αντιπαραταχτούμε στο απόσπασμα εκείνο με τόσες πιθανότητες επιτυχίας. Κι ο λόγος είναι φανερός: Και ή πολεμική πείρα των ελασιτών ήταν μικρή, μα πρώτα και κύρια γιατίυστερούσαμε τρομαχτικά από τούς γερμανούς σε «ισχύ πυρός». Πρέπει να ειπωθεί ακόμη ότι, αν δεν συντριβόταν το απόσπασμα σε εκείνη τη θέση, δεν κινδύνευε μόνο το Ηλεκτρικό Εργοστάσιο, αλλά και οι Μύλοι και το λιμάνι του Κερατσινίου (Ηρακλέους) και άλλες εγκαταστάσεις…

Ο επίλογος της μάχης

…Ο Βαρυτιμίδης με πήγε κατευθείαν στο ισόγειο δωμάτιο όπου κρατιούνταν οι γερμανοί αιχμάλωτοι, μια εικοσαριά περίπου. Οι τραυματίες είχαν κιόλας μεταφερθεί σε δυο νοσοκομεία. Ο διοικητής του αποσπάσματος, υπολοχαγός του μηχανικού Λίμπερμαν — θεριό ανήμερο κλεισμένο σε σιδερένιο κλουβί — δεν μπορούσε ακόμη ως εκείνη την ώρα να πιστέψει σε μια τόσο οδυνηρή πραγματικότητα.

Αυτός! Ο αξιωματικός του Γ’ Ράιχ, αιχμάλωτος των «Κομμουνιστών». Απ’ τα μάτια του είδα να πετιούνται αστραπές από μίσος κι οργή, ανάμικτες με απογοήτευση.

Αλλιώτικη ήταν η έκφραση των ανδρών του. Καθισμένοι σε τρεις πάγκους, στις 3 πλευρές του δωματίου, είχαν τα κεφάλια χαμηλωμένα λιγότερο ίσως από ντροπή παρά από φόβο. Τι θα απογίνονταν στα χέρια του ΕΛΑΣ, που τόσα θα είχαν ακούσει να λένε οι φανατισμένοι αξιωματικοί τους, για τη «θηριωδία» του.

Απ’ αυτά τα συναισθήματά τους παρορμήθηκα και τούς μίλησα. Μεταφέρω εδώ το νόημα της ομιλίας μου που μετέφραζε γερμανομαθής συναγωνιστής μας.

«Νικηθήκατε στη μάχη αυτή με μας, με τον ΕΛΑΣ. Αυτή είναι μια ακόμα απόδειξη ότι θα χάσετε τον πόλεμο!!! Αδικα ό Χίτλερ ματοκύλισε τον λαό σας και τόσους άλλους λαούς. Διαψεύστηκαν οι υποσχέσεις πού σας έδιναν οι αξιωματικοί σας. Θα διαψευστούν και οι φοβέρες πού σας έλεγε ό διοικητής σας για να μην παραδοθείτε έγκαιρα. Οχι, δεν πρόκειται να σας πειράξουμε. Ό ΕΛΑΣ σέβεται τούς διεθνείς κανόνες για τούς αιχμαλώτους. Κι όταν τελειώσει ό πόλεμος θα πάτε σπίτια σας. Θα κρατήσουμε το λόγο μας.»

Με τις τελευταίες λέξεις μου, είδα μια λάμψη να φωτίζει τα πρόσωπά τους. Ήταν ή ελπίδα για τη ζωή, για το μέλλον!!

Είπα ν’ απομονώσουν το διοικητή τους και να πάρουν μέτρα για να μην αυτοκτονήσει. Έπρεπε να τούς παραδώσουμε στους Άγγλους. Θα ήταν μια ακόμη επιβεβαίωση της νίκης μας. Μια υπογράμμιση των ιδανικών για τα οποία πολέμησε το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.

Ένα μήνα αργότερα πραγματικά τούς παραδώσαμε στο διοικητή των αγγλικών δυνάμεων του Πειραιά, τον αντισυνταγματάρχη Γιάνγκ.

Ο Νίκανδρος Κεπέσης, όπως όλοι οι αγωνιστές της ΕΑΜικής Αντίστασης, ανταμείφθηκε με πολυετείς φυλακίσεις και εξορίες - συνολικά έμεινε στη φυλακή 22 χρόνια - καταδικασμένος σε ισόβια από τα δικαστήρια σκοπιμότητας του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος.

Πηγή: ethniki-antistasi-dse