Λουκιανού - Βίων Πράσις (Χρύσιππος - Β Μέρος)

 

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Μη φοβάσαι. Θα σε διδάξω και άλλα ακόμη πιο αξιοθαύμαστα.

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Τί λογής, δηλαδή;

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Αυτόν που «θερίζει» και αυτόν που «κυριεύει», και επιπλέον την «Ηλέκτρα» και τον «σκεπασμένο με κάλυμμα».

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Ποιός είναι αυτός ο «σκεπασμένος με κάλυμμα» που λες, και ποιά η «Ηλέκτρα»;

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Η «Ηλέκτρα» είναι εκείνη η περίφημη, η κόρη του Αγαμέμνονα, η οποία τα ίδια πράγματα συγχρόνως και τα γνωρίζει και δεν τα γνωρίζει: Ενώ στέκεται μπροστά της ο Ορέστης, τον οποίο δεν έχει αναγνωρίσει ακόμη, και ο οποίος της φέρνει τάχα τα οστά του Ορέστη, από τη μια γνωρίζει τον Ορέστη, ότι είναι αδελφός της, από την άλλη όμως αγνοεί ότι εκείνος είναι ο Ορέστης. Όσο για τον «σκεπασμένο με κάλυμμα» θα ακούσεις έναν εξαιρετικά αξιοθαύμαστο λόγο. Απάντησέ μου, τον πατέρα τον δικό σου τον γνωρίζεις;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Ναι.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Τί λοιπόν; Αν σου παρουσιάσω κάποιον σκεπασμένο με κάλυμμα και σε ρωτήσω «αυτόν τον γνωρίζεις;», τί θα μου πεις;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Φυσικά, ότι δεν τον γνωρίζω.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Κι όμως αυτός ο ίδιος ήταν ο πατέρας ο δικός σου. Συνεπώς, αν δεν γνωρίζεις αυτόν, είναι φανερό ότι δεν γνωρίζεις τον πατέρα σου.

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Όχι βέβαια· αντίθετα, θα τον ξεσκεπάσω και θα μάθω την αλήθεια. Ποιά όμως είναι η τελική επιδίωξη της σοφίας σου, και τί θα κάνεις όταν φτάσεις στο αποκορύφωμα της αρετής;

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Θα ασχοληθώ τότε με τα πιο σημαντικά πράγματα που βρίσκονται σε αρμονία με τη φύση, εννοώ τον πλούτο, την υγεία και τα παρόμοια. Προηγουμένως όμως είναι ανάγκη να κοπιάσω πολύ, οξύνοντας την όρασή μου με πυκνογραμμένα βιβλία και συγκεντρώνοντας σχόλια και γεμίζοντας από σολοικισμούς (1) και αλλόκοτες λέξεις. Και για να συνοψίσω, δεν είναι θεμιτό να γίνεις σοφός, αν δεν πιεις αλλεπάλληλα τρεις φορές τον ελλέβορο (2).

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Αυτά που λες δείχνουν αρχοντιά και εξαιρετική ανδροπρέπεια. Για το γεγονός όμως ότι είσαι Γνίφωνας (3) και τοκογλύφος —γιατί βλέπω πως έχεις κι αυτά τα χαρακτηριστικά— τί να πούμε, για έναν άνδρα που ήδη έχει πιει τον ελλέβορο κι έχει φτάσει στην τελειότητα της αρετής;

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Ναι· ασφαλώς μόνο στον σοφό θα ταίριαζε το να δανείζει. Δηλαδή, επειδή το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ο συλλογισμός, και ο δανεισμός και ο λογαριασμός των τόκων είναι παραπλήσια με τον συλλογισμό, μόνο ο «ενάρετος» θα ήταν κατάλληλος και για τον δεύτερο, όπως και για τον πρώτο, και θα μπορούσε να εισπράττει όχι μόνο απλούς τόκους, όπως οι άλλοι, αλλά επιπλέον και άλλους τόκους των τόκων. Ή μήπως δεν γνωρίζεις ότι από τους τόκους άλλοι είναι πρώτοι και άλλοι δεύτεροι, σαν να είναι γέννημα εκείνων ακριβώς των πρώτων; Βλέπεις επίσης τί λέει και ο συλλογισμός: «Αν πάρει τον πρώτο τόκο, θα πάρει και τον δεύτερο· ασφαλώς όμως θα πάρει τον πρώτο· συνεπώς και τον δεύτερο».

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Τα ίδια λοιπόν θα πούμε και για τις αμοιβές που εισπράττεις εσύ για τη σοφία σου από τους νέους; Είναι δηλαδή ολοφάνερο πως μόνο ο «ενάρετος» θα εισπράξει αμοιβή για την αρετή του;

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Καλά το κατάλαβες· δεν τα εισπράττω για τον εαυτό μου, αλλά για χάρη εκείνου του ίδιου που τα καταβάλλει. Δηλαδή, επειδή υπάρχουν αυτοί που είναι «μεταδοτικοί», σε αντιδιαστολή με αυτούς που είναι «αποδεκτικοί», εξασκώ τον εαυτό μου να είναι «αποδεκτικός» και τον μαθητή μου να είναι «μεταδοτικός».

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Κι όμως, θα έπρεπε αντίθετα ο νέος να είναι «αποδεκτικός», και εσύ, ο μόνος πλούσιος, να είσαι «μεταδοτικός».

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Με κοροϊδεύεις, φίλε. Πρόσεχε όμως να μη σε κατακεραυνώσω με τον αναπόδεικτο συλλογισμό.

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Και τί φοβερό έχει η βολή αυτή;

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Αμηχανία και σιωπή και αποσυντονισμό του μυαλού. Και το σημαντικότερο: αν θέλω, μπορώ ταχύτατα να σε μετατρέψω σε πέτρα.

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Πώς πέτρα; Δεν μου φαίνεται, λεβέντη μου, να είσαι ο Περσέας (4).

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Νά πώς. Η πέτρα είναι σώμα;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Ναι.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Λοιπόν, ο ζωντανός οργανισμός δεν είναι σώμα;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Ναι.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Εσύ είσαι ζωντανός οργανισμός;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Έτσι φαίνεται τουλάχιστον.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Άρα είσαι πέτρα, αφού είσαι σώμα.

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Κάθε άλλο. Αλλά αναδιάρθρωσέ με, για όνομα του Δία, και κάνε με και πάλι άνθρωπο.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Δεν είναι δύσκολο. Γίνε λοιπόν και πάλι άνθρωπος. Γιά πες μου, κάθε σώμα είναι ζωντανός οργανισμός;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Όχι.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Λοιπόν, η πέτρα είναι ζωντανός οργανισμός;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Όχι.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Κι εσύ είσαι σώμα;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Ναι.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Καθώς λοιπόν είσαι σώμα, είσαι ζωντανός οργανισμός;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Ναι.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ

Άρα δεν είσαι πέτρα, αφού είσαι ζωντανός οργανισμός.

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Καλά το έκανες, γατί τα πόδια μου είχαν ήδη αρχίσει να παγώνουν και να στερεοποιούνται, όπως της Νιόβης (5). Ε, λοιπόν, θα σε αγοράσω. Πόσο θα πρέπει να πληρώσω γι᾽ αυτόν;

ΕΡΜΗΣ

Δώδεκα μνες.

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Πάρ᾽ τες.

ΕΡΜΗΣ

Μόνος σου τον αγόρασες;

ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

Όχι, μά τον Δία, αλλά όλοι αυτοί που βλέπεις.

ΕΡΜΗΣ

Είναι πολλοί, και με δυνατούς ώμους, και άξιοι του λόγου που «θερίζει».

Σχόλια

1. Σολοικισμός = Θεωρείται ότι ο όρος πήρε την ονομασία του από τους Σόλους της Κιλικίας, αποικία των Αθηναίων, όπου, μετά την προσέλευση βαρβαρικού πληθυσμού, υπήρξε μείξη γλωσσών, με αποτέλεσμα η Αττική να μιλιέται με πολλά λάθη στη σύνταξη. Ο Χρύσιππος καταγόταν από τους Σόλους και αυτό αποτελεί πετυχημένη σύνδεση του Λουκιανού. Για τα γραμματικά λάθη χρησιμοποιείται ο όρος βαρβαρισμός.

2.  Ο ελλέβορος ήταν το αντίδοτο για την τρέλα και ο Χρύσιππος λένε ότι το είχε πάρει τρεις φορές.

3. Το Γνίφων ήταν όνομα που χρησιμοποιούσαν συνήθως, όταν αναφέρονταν στους τοκογλύφους. 

4. Ο Περσέας είχε σκοτώσει τη Μέδουσα και της είχε κόψει το κεφάλι, που είχε την ικανότητα να μαρμαρώνει όποιον το αντίκριζε.

5. Η Νιόβη ήταν κόρη του Ταντάλου και είχε έξι κόρες και έξι γιους. Έδειξε αλαζονική συμπεριφορά λέγοντας ότι ήταν καλύτερη από τη Λητώ που είχε μόνο δύο παιδιά, γι’ αυτό η Άρτεμις και ο Απόλλωνας τα χτύπησαν με τόξο και τα σκότωσαν. Μετά τον θάνατο των παιδιών της η Νιόβη μεταμορφώθηκε σε πέτρα στο όρος Σίπυλο. 

Πηγή: greek-language.gr