Αντουάν Λωράν Λαβουαζιέ

Ο Αντουάν Λωράν Λαβουαζιέ (Antoine Laurent Lavoisier, 26 Αυγούστου 1743 - 8 Μαΐου 1794) ήταν Γάλλος χημικός. Θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης χημείας, καθώς θεμελίωσε με τις έρευνές του μια νέα αντίληψη στη μελέτη του φυσικού κόσμου και οδήγησε την ανθρώπινη σκέψη στην ορθολογική προσέγγιση των χημικών φαινομένων, σύμφωνα με τις επιταγές της εποχής του ορθού λόγου.

Η ζωή του

Ο Aντουάν Λαβουαζιέ ήταν γόνος μιας από τις ευκατάστατες οικογένειες του Παρισιού. Μετά το θάνατο της μητέρας του, κληρονόμησε μία αρκετά μεγάλη περιουσία. Ο προπάππος του ήταν ταχυδρόμος και ο πατέρας του δικηγόρος. Για το ίδιο επάγγελμα προοριζόταν και ο Λαβουαζιέ, πολύ σύντομα όμως έγινε φανερό πως οι φυσικές επιστήμες τον απορροφούσαν πολύ περισσότερο από τα νομικά προβλήματα. Έτσι, εκτός από τη νομική, σπούδασε βοτανική, χημεία, αστρονομία και μαθηματικά.

Η πρώτη του δημοσίευση πάνω σε θέματα χημείας πραγματοποιήθηκε το 1764. Το 1767 δέχτηκε τη θέση που του πρόσφερε ένας διάσημος γεωλόγος της εποχής εκείνης, ο Ζεράρ, ο οποίος είχε σκοπό να καταρτίσει τον πρώτο γεωλογικό χάρτη της Γαλλίας. Μαζί του ο Λαβουαζιέ διέσχισε τα Βόσγια όρη, και έζησε μια ζωή αρκετά σκληρή σε σχέση με εκείνη που είχε συνηθίσει να ζει μέχρι τότε. Το αποτέλεσμα όμως ήταν απροσδόκητα καλό, γιατί ξεπέρασε όλα τα προβλήματα υγείας που δεν τον είχαν εγκαταλείψει από την παιδική του ηλικία.

Αργότερα, το 1768, έβαλε υποψηφιότητα στη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών και έγινε δεκτός ως βοηθός χημικός, σε ηλικία μόλις 25 ετών. Την εποχή εκείνη, η δραστηριότητά της Γαλλικής Ακαδημίας επεκτεινόταν σε ένα μεγάλο συνδυασμό μελετών που ξεκινούσε από ιατρικά, φιλοσοφικά και βιομηχανικά προβλήματαμ και έφθανε μέχρι την έρευνα τρόπων καθαρισμού μεταξωτών και μάλλινων υφασμάτων.

Ήταν φυσικό μέσα σε τέτοιο περιβάλλον να ανθίσει η ιδιοφυΐα του νεαρού Λαβουαζιέ. Το 1785, έγινε διευθυντής και το 1791 ταμίας της Ακαδημίας. Στο διάστημα αυτό ασχολήθηκε με την πρακτική καλλιέργεια των σιτηρών, τη δημιουργία νέου συστήματος μέτρων και σταθμών, την ίδρυση ταμιευτηρίων και ασφαλιστικών ταμείων, τη μελέτη του εδαφικού πλούτου της χώρας του, τη σύνταξη φορολογικών νόμων και πολλά άλλα, χωρίς ταυτόχρονα να διακόψει τα χημικά του πειράματα και τις επαφές του με άλλους μεγάλους επιστήμονες του 18ου αιώνα. Όταν έγινε διευθυντής στο πυριτιδοποιείο, εγκατέστησε εκεί το πιο σύγχρονο χημικό εργαστήριο της εποχής του.

Αρκετά νωρίτερα, το 1771, ο Λαβουαζιέ είχε παντρευτεί την δεκατριάχρονη Marie-Anne Pierette Paulze, κόρη ενός από τους συνιδιοκτήτες της "Ferme Générale", μιας εταιρίας που είχε αναλάβει την είσπραξη των φόρων από τους αγρότες, πληρώνοντας στο κράτος ένα ποσό. Τα κέρδη της εταιρίας ήταν πολύ μεγάλα, αφού δεν ήταν εύκολο για έναν αγρότη να αποδείξει ότι πλήρωσε στην εταιρεία περισσότερα από ό,τι πραγματικά χρωστούσε.

Η γυναίκα του Λαβουαζιέ αποδείχτηκε σημαντική βοηθός και στο επιστημονικό του έργο: Για χάρη του μετέφρασε από τα αγγλικά στα γαλλικά αρκετά επιστημονικά κείμενα, ενώ δημιούργησε πολλά σκίτσα των εργαστηριακών συσκευών που χρησιμοποιούσαν ο Λαβουαζιέ και οι συνεργάτες του. Επίσης, η γυναίκα του Λαβουαζιέ διοργάνωσε αρκετές δεξιώσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων οι επιφανείς επιστήμονες της εποχής συζητούσαν τις εξελίξεις στη χημεία.

Ο Λαβουαζιέ οδηγήθηκε στη λαιμητόμο στις 8 Μαΐου του 1794, πέμπτη χρονιά της Γαλλικής Επανάστασης, και το κεφάλι του κύλησε στο καλάθι όπου έπεφταν τα κεφάλια όσων εξέφραζαν την παλιά φρουρά των βασιλοφρόνων και των εκφραστών της φεουδαρχίας. Ήταν μια από τις πιο ατυχείς στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας, καθώς ο Λαβουαζιέ βρέθηκε μέσα στη δίνη της πιο άγριας στιγμής της επανάστασης, όταν η κοινή λογική δε λειτουργούσε και αντί γι’ αυτήν κυριαρχούσαν ο φανατισμός, η εκδικητικότητα και η μικρόνοια. Ο άνθρωπος αυτός είχε την ευτυχία να διαθέτει ένα καταπληκτικό επιστημονικό μυαλό, αλλά και την ατυχία να βρεθεί στο στρατόπεδο των ηττημένων.

Πριν από την επανάσταση, ένας νεαρός δικηγόρος ονόματι Μαρά είχε εκδώσει ένα εγχειρίδιο με το βαρύγδουπο τίτλο Φυσικές έρευνες επί του πυράς. O Λαβουαζιέ διατύπωσε ευθαρσώς τη γνώμη του για την εργασία του Μαρά. Είπε δηλαδή ότι επρόκειτο για σκέτες ανοησίες. 

Όταν το 1789 ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση, ο Μαρά αναδείχθηκε ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες της. Σε συνδυασμό με τη θέση που κατείχε ως γενικός φοροεισπράκτορας του προηγούμενου καθεστώτος, ο μεγάλος επιστήμονας αποδείχθηκε εύκολος στόχος. 

«Δεν θα αφήσουμε αυτές τις βδέλλες να αναπαύονται, προστατευμένες στη σκιά, χωρίς να πάρουμε πίσω όλο το αίμα που ρούφηξαν από το σώμα του λαού», φώναζε ο βουλευτής Μαρά μέσα στο κοινοβούλιο. 

O Μαρά θυμήθηκε την κριτική που είχε ασκήσει ο Λαβουαζιέ στο εγχειρίδιό του πριν από χρόνια και άρχισε να γράφει φλογερά άρθρα εναντίον του στις εφημερίδες: 

«Καταγγέλλω τον αγύρτη Λαβουαζιέ, μαθητευόμενο χημικό, γενικό φοροεισπράκτορα, τον υποτιθέμενο πατέρα όλων των ανακαλύψεων».

Κλείστηκε στη φυλακή με 27 άλλους εκμισθωτές φόρων ως συνωμότης. Η δίκη του ήταν σύντομη, και ο πρόεδρος του δικαστηρίου τον καταδίκασε σε θάνατο, προσθέτοντας μια φράση που έμεινε ιστορική: «η Δημοκρατία δεν έχει ανάγκη από επιστήμονες». Εκτελέστηκε (καρατομήθηκε) στη λαιμητόμο στις 8 Μαΐου 1794.

Ενάμιση χρόνο αργότερα, μετά τον θάνατο του Ροβεσπιέρου και του Μαρά, όταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση το μετριοπαθέστερο Διευθυντήριο, επέτρεψαν στη γυναίκα του, Μαρί Ανν, να πάρει τα όργανα και τις σημειώσεις του νεκρού. Οι επίσημες Αρχές συνόδευσαν την άδεια παράδοσης των πραγμάτων του με ένα κρατικό σημείωμα γεμάτο ιστορική ειρωνεία, που έγραφε: «Στη χήρα του Λαβουαζιέ, που καταδικάστηκε αδίκως». Έτσι απλά καταδικάστηκε, έτσι απλά επανορθώθηκε το λάθος.

Το επιστημονικό του έργο

Ο Λαβουαζιέ αναφέρεται συχνά ως ο πατέρας της σύγχρονης Χημείας. Ο τίτλος αυτός είναι τιμητικός αλλά όχι υπερβολικός, καθώς ο μεγάλος αυτός χημικός δεν περιορίστηκε μόνο στην επέκταση των γνώσεων της εποχής του, ούτε έμεινε ένας απλός πειραματιστής. Πέτυχε να ανατρέψει τις λαθεμένες απόψεις των συγχρόνων του και έβαλε τις βάσεις για τις ανακαλύψεις των δυο επόμενων αιώνων.

Από τις πάμπολλες συνεισφορές του Λαβουαζιέ στη χημεία είναι η ονομασία του οξυγόνου, καθώς ήταν ο πρώτος που κατανόησε τη χημική και βιολογική λειτουργία του στοιχείου αυτού και μελέτησε το φαινόμενο της ζυμώσεως και της αναπνοής. Στον Λαβουαζιέ αποδίδεται και ο καθορισμός σημαντικών όρων, όπως οξείδια, οξέα, άλατα, που μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται στη χημική ορολογία.

Σε αυτόν οφείλονται επίσης η ανακάλυψη της διατηρήσεως της μάζας, η διάκριση ανάμεσα σε απλά και σύνθετα σώματα, η κατάρρευση της θεωρίας του φλογιστού, η ανακάλυψη του αζώτου ως συστατικού του ατμοσφαιρικού αέρα, η εφεύρεση του χημικού ζυγού και ο διαχωρισμός του νερού στα συστατικά του.

Ονομάσθηκαν προς τιμή του

• Ο αστεροειδής 6826 Λαβουαζιέ (Lavoisier), που ανακαλύφθηκε το 1989.
• Ο κρατήρας Λαβουαζιέ (Lavoisier) στην ορατή από τη Γη πλευρά της Σελήνης.

Πηγή: wikipedia, mixanitouxronou.gr