20 Φεβρουαρίου 1968 - Ο σεισμός του Αγίου Ευστρατίου
Στις 20 Φεβρουαρίου του 1968 ισχυρή σεισμική δόνηση (Μ=7,1) έπληξε το Β. Αιγαίο και κυρίως το νησί του Αγίου Ευστρατίου (ΙΧ). 20 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 39 τραυματίστηκαν. Κατέρρευσαν 175 κτίρια ενώ 2348 επέστησαν βλάβες. Μικρότερης έκτασης ήταν οι ζημιές στη Λήμνο, τη Λέσβο και τη Βόρεια Εύβοια. Παρατηρήθηκε θαλάσσιο κύμα στις νότιες ακτές της Λήμνου, το οποίο στο λιμάνι της Μύρινας είχε ύψος 1,2m. Στην Πέργαμο της Μ. Ασίας σπίτια κατέρρευσαν και σκοτώθηκε 1 άνθρωπος. Ο μεγαλύτερος προσεισμός (Μ=4,0) εκδηλώθηκε στις 6 Φεβρουαρίου. Μετά τον κύριο σεισμό ακολούθησαν πολλοί μετασεισμοί ο μεγαλύτερος των οποίων (Μ=5,5) έγινε στις 24 Απριλίου.
Ο σεισμός του 1968 θεωρείται ιστορικός. Και σε μία εκδήλωση που είχε γίνει εις μνήμη της ιστορίας του νησιού το 2018, ο πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ευθύμιος Λέκκας είχε πει ότι «ήταν και παραμένει ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο που ακόμα και σήμερα ανιχνεύουμε τα σεισμολογικά δεδομένα εκείνων των ημερών. Ενώ είναι πρωτόγνωρο το όλο φαινόμενο, αφού ανέτρεψε την πορεία του νησιού. Κυριολεκτικά το νέκρωσε και σήμερα καλούμαστε να το επανασυστήσουμε». Οι μετασεισμικές δονήσεις ήταν έντονες και συνεχείς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν οι κάτοικοι τον Αη Στράτη φοβούμενοι τα συνεχή ταρακουνήματα αλλά και λόγω της ανησυχίας που είχε προκαλέσει η εντύπωση ότι μάλλον υπήρχε κάποιο ηφαίστειο στο νησί, καθώς, σύμφωνα με μαρτυρίες, την ώρα του σεισμού κάτοικοι παρατήρησαν μια περίεργη λάμψη στον ουρανό και στη συνέχεια ακολούθησε καπνός. Οι γεωλόγοι που μετέβησαν στο νησί αμέσως διέψευσαν αυτή την εντύπωση αλλά όταν έχεις καεί φυσάς και το γιαούρτι. Έτσι πολύ σύντομα ο πληθυσμός του νησιού συρρικνώθηκε σημαντικά. Πριν από τον σεισμό ζούσαν εκεί 1.060 κάτοικοι, ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 1971, δηλαδή τρία χρόνια μετά, είχαν μείνει μόνο 422 κάτοικοι. Η συνέχεια ήταν ακόμα πιο αποκαρδιωτική. Το 1981 ήταν 296, το 1991 ήταν 286 και το 2017 ο πληθυσμός είχε φτάσει πλέον κάτω από 200 άτομα.
Οι επιλογές της τότε χουντικής κυβέρνησης αποδείχτηκαν εξίσου καταστροφικές, καθώς ο οικισμός απαλλοτριώθηκε και στη συνέχεια συνεργεία του Στρατού κατεδάφισαν ό,τι είχε απομείνει. Σύμφωνα με μαρτυρίες «ακόμα και τις εκκλησίες κατεδαφίσανε οι εργολάβοι. Η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων έστεκε αλλά την κατεδαφίσανε μετά το σεισμό. Η άλλη εκκλησία, που ήταν η Μητρόπολη, που ήταν η καλύτερη, δεν έπεφτε και έβαλαν δυναμίτες για να τη ρίξουν... ήταν όλο κολώνες με «τζενέτια» πιασμένη, φτιαγμένη από καλούς μαστόρους πλουμισμένη και όμορφη.» Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να χαθεί εντελώς ο χαρακτήρας, η προσωπικότητα και το ύφος του τόπου και η ζωή του νησιού να στερεύει.
Ο μοναδικός οικισμός του νησιού, χτισμένος στο βορειοδυτικό τμήμα του, διατηρεί ελάχιστα δείγματα από την αλλοτινή παραδοσιακή αρχιτεκτονική του, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στο πλούσιο αρχείο του Bασίλη Mανικάκη, τοπικού φωτογράφου.
Σε αυτό προβάλλονται η παλαιά Xώρα με το λιμάνι της, η καθημερινή ζωή των κατοίκων του Aγίου Eυστρατίου από το 1940 έως το 1970, οι γιορτές και οι τελετές τους, η εξορία και ο μεγάλος σεισμός του 1968.
Ο Άγιος Ευστράτιος στο διάβα των αιώνων
Το νησί κατοικήθηκε κατά τους Προϊστορικούς Χρόνους (πιθανώς από την Πρώιμη Χαλκοκρατία, 2800-1900 π.Χ.). Λείψανα της αρχαιότητας έχουν εντοπιστεί στους λόφους του Αγίου Μηνά, του Αγίου Αλεξίου και του Προφήτη Ηλία.
Κατά τους Ιστορικούς Χρόνους φαίνεται ότι ο Άγιος Ευστράτιος ακολούθησε την τύχη της Λήμνου. Σύμφωνα με μια εκδοχή, το νησί οφείλει την ονομασία του στον όσιο Ευστράτιο τον θαυματουργό, ο οποίος ήρθε σε αυτό από τη Βιθυνία επί Εικονομαχίας, μόνασε και απεβίωσε εδώ.
Με χρυσόβουλο του βυζαντινού αυτοκράτορα Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου (976-1025) ο Άγιος Ευστράτιος παραχωρήθηκε στην αγιορείτικη μονή της Μεγίστης Λαύρας, γνώρισε δε δημογραφική και οικονομική ανάπτυξη ως κτήμα της μονής. Έπειτα από περίοδο ερήμωσης εξαιτίας των πειρατικών επιδρομών, το νησί κατοικήθηκε εκ νέου γύρω στα μέσα του 16ου αιώνα.
Ο Άγιος Ευστράτιος απελευθερώθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου.
Τόπος εξορίας
Το νησί αποτέλεσε τόπο εξορίας για τους κομμουνιστές από το 1928 έως το 1963. Μεταξύ άλλων προσωπικοτήτων, εδώ εκτοπίστηκαν ο Δημήτρης Γληνός, ο Κώστας Βάρναλης, ο Γιάννης Ρίτσος και ο Μάνος Κατράκης.
Στο βιβλίο ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΙΧΝΗ 1940-1970, μία έκδοση του υπουργείου Αιγαίου, διαβάζουμε: «Φαίνεται πως η δικτατορία, σαν συνέχεια του εμφυλιοπολεμικού κράτους, δεν μπορούσε να ξεχάσει ότι ο Άη Στράτης ήταν το ονομαστό στρατόπεδο των εκτοπισμένων και των πολιτικών εξόριστων, ένας τόπος απομόνωσης και τιμωρίας. Ο σεισμός (του 1968) έδωσε την ευκαιρία, σε εκείνους που μετέτρεψαν αυτούς τους τόπους σε χώρους μαρτυρίου και ντροπής, να εξαφανίσουν, εκούσια ή ακούσια, τα υλικά ίχνη αυτού του εγκλήματος».
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου