Το χρονικό του ξεσηκωμού του Πολυτεχνείου

Γεγονότα που προηγήθηκαν της εξέγερσης

14 Φεβρουαρίου 1973

Οι φοιτητές της Αθήνας συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο, με το σύνθημα «ΚΑΤΩ Ο 1347». Συγκεκριμένα, απαιτούσαν την κατάργηση του νόμου που προέβλεπε τη στράτευση (στην ουσία τη διακοπή των σπουδών) όσων φοιτητών ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δραστηριότητα. Παραβιάζοντας το άσυλο, η αστυνομία εισέβαλε στο κτίριο, διέλυσε βίαια τη φοιτητική συγκέντρωση και συνέλαβε 11 φοιτητές, τους οποίους παρέπεμψε σε δίκη για «περιύβρισης αρχής».

21-22 Φεβρουαρίου 1973

Στο κτίριο της Νομικής Σχολής Αθηνών πραγματοποιήθηκαν φοιτητικές συνελεύσεις, με κύριο αίτημα την κατάργηση του μέτρου υποχρεωτικής της στράτευσης και την επιστροφή όσων είχαν ήδη στρατευθεί.

Αποφασίστηκε η κατάληψη του κτιρίου. Από την ταράτσα του κτιρίου οι φοιτητές έδωσαν τον εξής όρκο, τον οποίο επανέλαβαν και όσοι βρίσκονταν στις σκάλες και στους κάτω ορόφους: «Εμείς οι φοιτητές των ΑΕΙ ορκιζόμεθα εις το όνομα της Ελευθερίας να αγωνισθώμεν μέχρι τέλους διά την κατοχύρωσιν: Των ακαδημαϊκών ελευθεριών, του πανεπιστημιακού ασύλου, της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων. Ορκιζόμεθα συμπαράστασιν εις όλον τον φοιτητικόν κόσμον της Ελλάδος, ο οποίος βασανίζεται. Η βία και η τρομοκρατία δε θα περάσουν. Ζήτω ο φοιτητικός κόσμος της Ελλάδος».

Το απόγευμα άρχισαν να συγκεντρώνονται γύρω από το κτίριο πολίτες που ήθελαν να εκφράσουν τη συμπαράστασή τους. Η αστυνομία τους διέλυσε βίαια, αλλά στη συνέχεια αυτοί συγκεντρώθηκαν στην οδό Ακαδημίας, όπου άναψαν κεριά και έμειναν όλη τη νύχτα.

Το μεσημέρι της επόμενης ημέρας, μέλη της Επιτροπής Κατάληψης συναντήθηκαν με τον πρύτανη και συμφώνησαν δεκαήμερη ανακωχή, ώστε να δοθεί η δυνατότητα διαπραγμάτευσης με τις Αρχές.

Στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας οι φοιτητές αποχώρησαν με ασφάλεια από το κτίριο και, μαζί με τις χιλιάδες κόσμου που είχαν συγκεντρωθεί, συγκρότησαν μια πρωτοφανή σε μαζικότητα διαδήλωση. Ακολούθησαν συγκρούσεις με την αστυνομία, κατά τις οποίες τραυματίστηκαν δεκάδες άτομα.

Κυριακή 4 Νοεμβρίου 1973

Στο Α΄Νεκροταφείο τελέστηκε μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου. Τρεις ημέρες πριν, ο τότε Υπουργός Παιδείας ανακοίνωσε πως η κυβέρνηση θα εξασφάλιζε τις προϋποθέσεις για αδιάβλητες φοιτητικές εκλογών και ότι θα επαναχορηγούσε αναβολή στράτευσης λόγω σπουδών στους φοιτητές που είχαν στρατευτεί.

Μετά το μνημόσυνο, περίπου 5.000 άτομα θέλησαν να κατευθυνθούν προς το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη.
Ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών προσπάθησαν να τα συγκρατήσουν. Ακολούθησαν σφοδροί λιθοβολισμοί και οδοφράγματα από τη μεριά των πολιτών και πυροβολισμοί στον αέρα από τους αστυνομικούς.

Το τριήμερο της εξέγερσης και η αιματηρή καταστολή της

Τετάρτη 14 Νοεμβρίου

Το πρωί στο Πολυτεχνείο πραγματοποιείται φοιτητική συγκέντρωση με αίτημα να δοθεί άδεια για την πραγματοποίηση γενικών συνελεύσεων. Ταυτόχρονα πραγματοποιείται παμφοιτητική συγκέντρωση στη Νομική. Συνελεύσεις πραγματοποιήθηκαν την ίδια μέρα και στη Φυσικομαθηματική και στη Βιομηχανική Σχολή.

14.00: Ακούγεται πως στο Πολυτεχνείο γίνονται επεισόδια και οι φοιτητές από τη Νομική κατηφορίζουν προς την Πατησίων, όπου έχουν ξεκινήσει οι γενικές συνελεύσεις. Υπάρχει αναβρασμός αλλά όχι επεισόδια. Η αστυνομία έχει πάρει θέση γύρω από το κτίριο.

18.00: Τελειώνουν οι γενικές συνελεύσεις, ενώ έξω από το Πολυτεχνείο έχει αρχίσει να μαζεύεται κόσμος. Φτάνει εισαγγελέας, ο οποίος απειλεί με μηνύσεις, αν το πλήθος δεν διαλυθεί.

19.00: Μέσα στο Πολυτεχνείο παραμένουν περίπου 800 φοιτητές. Η κατάληψη ξεκινά.

21.00: Χιλιάδες κόσμου έχουν μαζευτεί γύρω απ’ το Πολυτεχνείο, μέσα είναι περίπου 1.500 άτομα. Μερικοί αποχώρησαν (κυρίως του Ρήγα Φεραίου) είτε επειδή διαφώνησαν με την παραμονή είτε για άλλους λόγους. Η ανάγκη συντονισμού είναι επιτακτική. Έτσι συγκροτείται 13μελής Συντονιστική Επιτροπή (ΣΕ) από αντιπροσώπους των σχολών. 8-9 πρόσκεινται στην Αντι–ΕΦΕΕ (ΚΝΕ) και οι υπόλοιποι στο Ρήγα Φεραίο και τους αριστεριστές.

22.00: Η ΣΕ φτιάχνει έναν πρώτο ασθενικό πομπό, φροντίζει για τις προμήθειες, την περιφρούρηση των πυλών, ενώ έχει στον έλεγχό της και τα μεγάφωνα. Τυπώνονται χιλιάδες προκηρύξεις και κολλούνται αφίσες. Οι χιλιάδες λαού που είναι συγκεντρωμένοι έξω απ’ το Πολυτεχνείο παραμένουν μέχρι τη 1 τα ξημερώματα.

Πέμπτη 15 Νοέμβρη

Αν και το πρωί ο ενθουσιασμός έχει εξασθενήσει τις επόμενες ώρες το κλίμα αντιστρέφεται, μετά από την κατεύθυνση των δυνάμεων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ. Η Κομματική Οργάνωση Αθήνας του ΚΚΕ, σωστά και έγκαιρα, καλεί όλους τους εργαζόμενους και τη νεολαία της Αθήνας σε συμπαράσταση και αγωνιστική κινητοποίηση. Η λαϊκή συμπαράσταση ανακάμπτει απότομα.

Ο κόσμος που αρχίζει να συγκεντρώνεται στους δρόμους γύρω από το Πολυτεχνείο, συγκρούεται με την αστυνομία, που δεν τον αφήνει να ενωθεί με τους φοιτητές. Γυναίκες, άντρες και παιδιά μαζεύονται έξω απ’ το Πολυτεχνείο. Το μεσημέρι πολλοί μαθητές και εργαζόμενοι, αφού σχόλασαν μαζεύονται τριγύρω.

Στις 2 το μεσημέρι: Η κυβέρνηση απάντησε στη Σύγκλητο του Πολυτεχνείου ότι θα σεβαστεί το άσυλο. Είχε προηγηθεί, στα κτίρια του Ζωγράφου, στις 8 το πρωί, έκτακτη συνεδρίαση της Συγκλήτου, που αποφάσισε να στείλει σχετικό αίτημα στην κυβέρνηση.

Η οργανωτικότητα και ο ενθουσιασμός φουντώνουν. Δημιουργείται πιο ισχυρός πομπός, με αποτέλεσμα η φωνή των φοιτητών να ακούγεται πιο μακριά. Κόσμος συνεχίζει να έρχεται. Το απόγευμα 300 φοιτητές απ’ την Πάτρα σπάνε τον κλοιό της αστυνομίας και καταφέρνουν να μπουν μέσα στο Πολυτεχνείο από τη Στουρνάρη.

Τα συνθήματα που ακούγονται είναι αντιχουντικά, ενώ αποκαλύπτουν το ρόλο των Αμερικάνων και του ΝΑΤΟ.

Αργά το βράδυ εκλέγεται νέα 32μελής ΣΕ, στην οποία 7 μέλη της είναι απ’ την Αντι – ΕΦΕΕ, 8 απ’ το Ρήγα Φεραίο και οι υπόλοιποι είναι ανένταχτοι ή αριστεριστές.

Γύρω στα μεσάνυχτα: Στο κτίριο του Πολυτεχνείου παρέμεναν 4.000 περίπου άτομα που, μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού, καλούσαν τον λαό σε "ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ" και "ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ". Απ' έξω διαδήλωναν διάφορες ομάδες πολιτών.

Παρασκευή 16 Νοέμβρη

Παρασκευή πρωί και η αλληλεγγύη του κόσμου κορυφώνεται, ενώ σε Θεσσαλονίκη και Πάτρα οι φοιτητές προχωρούν σε καταλήψεις στα Πανεπιστήμια.

Στη 1 μετά τα μεσάνυχτα: Αποφασίστηκε να συνταχθεί διακήρυξη που θα μοιραζόταν το πρωί σε εργοστάσια και σε άλλους χώρους εργασίας. Οι πόρτες του Πολυτεχνείου έκλεισαν, ενώ έξω εξακολουθούσε να υπάρχει κόσμος.

Στις 5 το πρωί: Ακούστηκαν τα πρώτα συνθήματα της ημέρας. Το σύνολο της αστυνομικής δύναμης βρισκόταν στην περιοχή, έχοντας κυκλώσει τον χώρο της εξέγερσης, Στις ταράτσες των γειτονικών πολυκατοικιών είχαν τοποθετηθεί ακροβολιστές, ενώ πράκτορες της ΚΥΠ και των άλλων ειδικών υπηρεσιών είχαν εισχωρήσει στο συγκεντρωμένο πλήθος.

Γύρω στις 9 το πρωί: Άνοιξαν οι πόρτες του Πολυτεχνείου. Χιλιάδες άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί από νωρίς γύρω από το Πολυτεχνείο. Πολλά σχολεία δεν λειτούργησαν και οι μαθητές κατέβηκαν στον χώρο του Πολυτεχνείου. Ο κόσμος ολοένα πλήθαινε.

Στις 10 το πρωί: Έγινε οργανωμένη και με πανό είσοδος οικοδόμων στο κτίριο. Μαζί με αυτούς μπήκαν και πολλοί μαθητές.

12.00: Η ΣΕ δέχεται επίσκεψη από μέλη της επιτροπής Μεγαρέων αγροτών.

15.30: Η νέα ΣΕ, μετά την πρώτη της συνεδρίαση, καταλήγει στη διακήρυξη όπου προσδιορίζεται ο χαρακτήρας της κινητοποίησης ως αντιφασιστικός – αντιιμπεριαλιστικός και απαιτείται η άμεση πτώση της χούντας, καθώς και η εγκαθίδρυση της λαϊκής κυριαρχίας. Κατεβαίνουν τη λεωφόρο Αλεξάνδρας διαδηλωτές κατευθυνόμενοι προς το Πολυτεχνείο. Ο κόσμος που έχει πυκνώσει στο κέντρο της Αθήνας φτάνει τις 150.000.

Η λαϊκή συμπαράσταση είναι κατά πολύ μαζικότερη απ' ότι τις προηγούμενες μέρες τόσο γύρω από το Πολυτεχνείο όσο και σε άλλες γειτονιές της Αθήνας. Ο σταθμός των φοιτητών δίνει το στίγμα με συνθήματα όπως: “Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία”, “Λαϊκή Κυριαρχία – Εθνική Ανεξαρτησία”, “Κάτω η χούντα”, “Έξω οι Αμερικάνοι”, “Ένας είναι ο αρχηγός, ο κυρίαρχος λαός”.

Αν και από το μεσημέρι διαδίδεται πως το βράδυ η αστυνομία θα χτυπήσει, η ΣΕ δεν παίρνει μέτρα για οργανωμένη έξοδο από το Πολυτεχνείο.

Στις 4:30 το απόγευμα: Σε αίθουσα του Πολυτεχνείου έγινε η πρώτη μαθητική συνέλευση, η οποία αποφάσισε αποχή σε όλα τα σχολεία για την επόμενη μέρα. Η κυκλοφορία από τα βόρεια προάστια προς το κέντρο γινόταν με δυσκολία, ενώ από το ύψος των Αμπελοκήπων ήταν σχεδόν αδύνατη.

18.30: Στα Χαυτεία χτυπιούνται διαδηλωτές από την αστυνομία. Οι συγκρούσεις γενικεύονται. Η αστυνομία εκτός από δακρυγόνα ρίχνει και πυρά…

19.00: Απ’ τα μεγάφωνα ακούγεται το όνομα του πρώτου νεκρού αγοριού. Η ατμόσφαιρα γίνεται αποπνικτική απ’ τα δακρυγόνα. Στην πλατεία Βάθης διαδηλωτές σωριάζονται νεκροί. Τα μεγάφωνα προσπαθούν να κρατήσουν ψηλά το ηθικό του κόσμου. Το Δημαρχείο έχει ήδη καταληφθεί, ενώ ο λαός επιτίθεται στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και πολιόρκησε τα Υπουργεία Παιδείας, Γεωργίας, Δικαιοσύνης, Κοινωνικών Υπηρεσιών και Δημοσίων Έργων.

Μέσα κι έξω απ’ το Πολυτεχνείο υπάρχουν νεκροί και τραυματίες. Η ΣΕ στήνει οδοφράγματα και αυτοσχέδιο νοσοκομείο για όσους έχουν τραυματιστεί.

Στις 9:30 το βράδυ: Με απόφαση της Αστυνομίας απαγορεύτηκε η κυκλοφορία στο κέντρο της Αθήνας, μέχρι νεωτέρας διαταγής. Οι διαδηλωτές υποχώρησαν προσωρινά, λόγω της χρήσης δακρυγόνων από την αστυνομία

Στις 10:15 το βράδυ: Τεθωρακισμένα της Αστυνομίας, με ορμητήριο το χώρο έξω από το Πολυτεχνείο, επιτέθηκαν ρίχνοντας δακρυγόνα σε διαδηλωτές που είχαν ανασυντάξει τις δυνάμεις τους και από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας κατευθύνονταν προς το Πολυτεχνείο.

Στις 10:30 το βράδυ: Νοσοκομειακά αυτοκίνητα γεμάτα αστυνομικούς περνούσαν τα οδοφράγματα και έριχναν δακρυγόνα μέσα στο Πολυτεχνείο και στους γύρω χώρους. Ασθενοφόρα του Ερυθρού Σταυρού έμπαιναν στο χώρο του Πολυτεχνείου για να παραλάβουν τραυματίες και νεκρούς που είχαν μεταφερθεί εκεί. Ο Ραδιοσταθμός καλούσε συνεχώς το λαό σε συμπαράσταση.

Γύρω στις 12 τα μεσάνυχτα: Οι πυροβολισμοί γύρω από το Πολυτεχνείο συνεχίζονταν. Ιδιωτικά αυτοκίνητα μετέφεραν το Πολυτεχνείο τραυματίες και φαρμακευτικό υλικό. Η αστυνομία ανακοίνωσε ότι οι διαδηλωτές επιχείρησαν να κάψουν στα κτίρια των Υπουργείων Δικαιοσύνης, Δημοσίας Τάξεως και Κοινωνικών Υπηρεσιών. Από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας ξεκίνησε διαδήλωση χιλιάδων ατόμων, που συγκρούστηκαν με τους αστυνομικούς.

Σάββατο 17 Νοέμβρη

01.45: Η ατμόσφαιρα είναι εκρηκτική. Τα πρώτα τανκς έχουν αρχίσει να κυκλώνουν το Πολυτεχνείο, ενώ έχουν καταφτάσει ΛΟΚατζήδες και στρατιώτες. Πλέον κάθε προσπάθεια αναίμακτης εξόδου απ’ το Πολυτεχνείο είναι μάταιη.

02.00: Τρία τανκς βρίσκονται έξω απ’ την πύλη του Πολυτεχνείου. Τα δύο από αυτά στάθμευσαν στις οδούς Τοσίτσα και Στουρνάρα, αποκλείοντας τις πλαϊνές πύλες του ιδρύματος, και το τρίτο έλαβε θέση απέναντι από την κεντρική πύλη. Οι φοιτητές φωνάζουν «μην πυροβολείτε, είμαστε αδέλφια σας», «ο στρατός είναι λαϊκός». Καθώς οι πυροβολισμοί συνεχίζονται, οι φοιτητές τραγουδούν τον εθνικό ύμνο.

03.00: Οι επικεφαλής αξιωματικοί απέρριψαν όλες τις διαπραγματευτικές προτάσεις των φοιτητών. «Ο στρατός δεν δέχεται προθεσμίες», είπαν. Έτσι, μετά από 10 λεπτά αναμονής. το τανκ που είχε πάρει θέση απέναντι από την κεντρική πύλη έλαβε εντολή να εισβάλει στο κτίριο. Έπεσε πάνω στην πύλη και τη γκρέμισε, μαζί με τους φοιτητές που ήταν επάνω της, και μπήκε στον περίβολο του κτιρίου πολτοποιώντας ένα αυτοκίνητο και ό τι άλλο βρήκε στη διαδρομή του. Ο εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού άρχισε να απαγγέλλει τον Εθνικό Ύμνο...

Αστυνομικοί και ΛΟΚατζήδες εισβάλλουν στο χώρο και χτυπούν τους φοιτητές. Αρκετοί καταφέρνουν να ξεφύγουν με τη βοήθεια ορισμένων φαντάρων. Ακολούθησε μακελειό. Οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Πολυτεχνείου δεν είχαν άλλη επιλογή από την έξοδο.

Στις 3:35 περίπου το ξημέρωμα: Το Πολυτεχνείο είχε εκκενωθεί και τα ασθενοφόρα άρχισαν να απομακρύνουν από το κτίριο τραυματίες και νεκρούς. Ο ραδιοφωνικός σταθμός έπαψε να εκπέμπει. Όμως, στους γύρω από το Πολυτεχνείο δρόμους οι πυροβολισμοί και οι συγκρούσεις συνεχίζονταν.

05.00: Η Αθήνα έμοιαζε με βομβαρδισμένη πόλη. Στα Χαυτεία, στην Ομόνοια, στην Πανεπιστημίου, στην πλατεία Κλαυθμώνος και σε δεκάδες δρόμους υπήρχαν ίχνη από οδοφράγματα, φωτιές, κατεστραμμένα αντικείμενα και αίματα. Όλα τα δημόσια κτίρια ήταν κυκλωμένα από ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών. Τα τανκς αποχώρησαν από τον χώρο του Πολυτεχνείου και κατευθύνθηκαν προς το Πεδίον του Άρεως.

Στις 7 το πρωί: Ο κόσμος εκδιώχθηκε από τα πεζοδρόμια απέναντι από το Πολυτεχνείο. Λίγο αργότερα, όμως, άρχισαν και πάλι οι διαδηλώσεις στους δρόμους, ενώ επιχειρήθηκε η κατάληψη του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών, στην οδό Αριστοτέλους. Αφού συγκρούστηκαν με δυνάμεις αστυνομικών και άρματα μάχης, οι διαδηλωτές υποχώρησαν.

11.00: Η χούντα επιβάλλει στρατιωτικό νόμο, οι διαδηλώσεις όμως συνεχίζονται όλο το Σαββατοκύριακο.

Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Αστυνομίας, στις 17 Νοεμβρίου συνελήφθησαν 840 άτομα. Όμως, μετά τη Μεταπολίτευση, αξιωματικοί της Αστυνομίας, ανακρινόμενοι, ανέφεραν ότι οι συλληφθέντες ξεπέρασαν τα 2.400 άτομα.

Οι νεκροί επισήμως ανήλθαν σε 34 άτομα. Στην ανάκριση που διενεργήθηκε το φθινόπωρο του 1975 εναντίον των πρωταιτίων της καταστολής εντοπίστηκαν 21 περιπτώσεις θανάσιμου τραυματισμού.

Ωστόσο, τα θύματα πρέπει να ήταν πολύ περισσότερα, διότι πολλοί βαριά τραυματισμένοι, προκειμένου να διαφύγουν τη σύλληψη, αρνήθηκαν να διακομιστούν σε νοσοκομείο.

Πηγές: enikos.gr, 902.gr