4 Νοεμβρίου 1979 - Η εισβολή στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη - Οι 444 ημέρες ομηρίας που προκάλεσαν τη διπλωματική κρίση ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και την Τεχεράνη

Στις 6.30 το πρωί της 4ης Νοεμβρίου 1979 ένας αριθμός περίπου 300-500 φοιτητών προσέγγισε την αμερικανική πρεσβεία για να διαμαρτυρηθεί. Μια φοιτήτρια που είχε κρυμμένο στο τσαντόρ της σιδερολοστό βοήθησε να σπάσουν την κλειδαριά ασφαλείας της κεντρικής πύλης εισόδου στην πρεσβεία, όπου οι διαμαρτυρόμενοι, με κύριο σύνθημα την απαίτηση απέλασης του σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί στο Ιράν από τις ΗΠΑ ο οποίος είχε αυτοεξοριστεί, για να δικασθεί από τις ιρανικές αρχές, κατέλαβαν διαδοχικά έναν προς έναν τους χώρους της πρεσβείας αλλά και τα διαμερίσματα όπου διέμεναν όσοι είχαν απομείνει (52) από τους 1.000 διαπιστευμένους Αμερικανούς, προσωπικό της πρεσβείας. Μαζί τους συνελήφθησαν και περίπου 20 Ιρανοί, επιτόπιο προσωπικό.
Τους συλληφθέντες οι ένοπλοι φοιτητές «περιήγον δέσμιους με καλυμμένους οφθαλμούς πέριξ της αμερικανικής πρεσβείας, ενώ συγκεντρωμένα πλήθη εκραύγαζαν "μεγάλος είναι ο Θεός"» (ΑΠΦ 1382/1/ΑΣ 453, 5 Νοεμβρίου 1979, Π. Μακρής από Τεχεράνη). Στο ίδιο τηλεγράφημα γινόταν αναφορά σε σχόλια της ιρανικής τηλεόρασης την ίδια ημέρα των επεισοδίων, με κυριότερο ότι «οι Αμερικανοί είχαν προειδοποιηθή δι' οργήν ιρανικού λαού εις περίπτωσιν εδέχοντο Σάχην».

Οι φοιτητές που υποστήριζαν τον σκληροπυρηνικό Αγιατολάχ Χομεϊνί, κατά τη διάρκεια της κατάληψης της αμερικανικής πρεσβείας είχαν εντοπίσει απόρρητα έγγραφα, τα οποία είχαν παρουσιάσει ως απόπειρα ανατροπή της ιρανικής επανάστασης. Ισχυριζόμενοι, λοιπόν, πως οι ΗΠΑ είχαν εμπλοκή στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας, προέβαλαν τα έγγραφα αυτά ως όπλο για να συνεχίσουν την κατάληψη.

Με την αιτιολογία λοιπόν ότι οι Αμερικάνοι εμπλέκονταν στα εσωτερικά της χώρας αποφάσισαν να συνεχίσουν την κατάληψη. Και όλα αυτά με τις ευλογίες του Αγιατολάχ Χομεϊνί, αλλά και μεγάλης μερίδας του ιρανικού λαού.
Λέγεται μάλιστα πως οι Ιρανοί χάρη στην επιδεξιότητα γυναικών, κυρίως ταπητουργών, μπόρεσαν να συνθέσουν από λεπτές λωρίδες χαρτιού έγγραφα τα οποία οι Αμερικανοί κατέστρεψαν (σε ένα καταστροφέα εγγράφων) μόλις η πρεσβεία καταλήφθηκε.

Οι ΗΠΑ επιχείρησαν να επιλύσουν την κρίση δια της διπλωματικής οδού, ωστόσο μετά την αποτυχία στις προσπάθειες αυτές, η αμερικανική κυβέρνηση προχώρησε στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων, αλλά και προειδοποιήσεις για στρατιωτική επέμβαση.
Η μυστική επιχείρηση διάσωσης των ομήρων με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Νύχι του Αετού», έληξε άδοξα με το θάνατο οκτώ Αμερικανών στρατιωτών και σημαίνοντας τη λήξη της προεδρίας του Τζίμι Κάρτερ.

Τελικά, η κρίση τερματίστηκε έπειτα από τη διακήρυξη του Αλγερίου στις 19 Ιανουαρίου 1981 η οποία, μεταξύ άλλων, προέβλεπε πως οι ΗΠΑ δεν θα αναμιγνύονταν στρατιωτικά ή πολιτικά στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν και αποδέσμευσαν περίπου 8 δισεκατομμύρια δολάρια που είχε το Ιράν σε τραπεζικές καταθέσεις στις Η.Π.Α....

Οι όμηροι αφέθηκαν ελεύθεροι και επέστρεψαν στις ΗΠΑ, ενώ ήδη μία ομάδα έξι Αμερικανών είχε καταφέρει να ξεγλιστρήσει από τα χέρια των Ιρανών και να βρει καταφύγιο στην πρεσβευτική οικία του Καναδού πρέσβη στις 28 Ιανουαρίου 1980, γεγονός που έδωσε την αφορμή στον Μπεν Άφλεκ να σκηνοθετήσει την ταινία «Επιχείρηση Αργώ» που απέσπασε Όσκαρ καλύτερης ταινίας.

Να σημειωθεί ότι οι όμηροι απελευθερώθηκαν αφού ορκίστηκε πρόεδρος των ΗΠΑ ο Ρόναλντ Ρέιγκαν. Παρόλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν κατέληξαν σε συμφωνία για απελευθέρωση των ομήρων τον Δεκέμβριο, οι Ιρανοί περίμεναν κυριολεκτικά να ορκιστεί ο Ρέιγκαν πριν επιτρέψουν την απογείωση του αεροπλάνου με τους ομήρους. Οι Ιρανοί είχαν μεγάλο μίσος προς το πρόσωπο του Κάρτερ και δεν ήθελαν να χρεωθεί αυτός τη συγκεκριμένη «νίκη».

Ο Τζιμι Κάρτερ, πάντως, συναντήθηκε με τους ομήρους όταν απελευθερώθηκαν, ωστόσο, δεν είχε και ιδιαίτερα θερμή αντιμετώπιση, καθώς τον θεώρησαν υπεύθυνο για όλα όσα πέρασαν. Μάλιστα ο Κάρτερ πήγε να αγκαλιάσει κάποιους και αυτοί αρνήθηκαν.

Η πρεσβεία στην Τεχεράνη είναι πλέον ένα ισλαμικό πολιτιστικό κέντρο και ένα μουσείο, το οποίο σώζεται όπως ήταν στις ημέρες που διήρκησε η ομηρία. Υπάρχουν ακόμη εκεί οι παλιές γραφομηχανές, ο εξοπλισμός επικοινωνίας, ακόμα και οι παλιές φωτογραφίες για βίζα. Κάθε χρόνο στην επέτειο της ομηρίας πραγματοποιούν συγκέντρωση.

Πηγές: eleftherostypos.gr, protothema.gr, tovima.gr, mixanitouxronou.gr