Λέοναρντ Κοέν

 

Καναδός τροβαδούρος, με κριτική και εμπορική επιτυχία σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι στίχοι του, συχνά εξομολογητικοί και γεμάτοι εσωτερική ομορφιά, μιλούν για την πολιτική, τη θρησκεία, τη μοναξιά και τις προσωπικές σχέσεις. Οι ελκυστικές μελωδίες του και η αξιοπρόσεκτη, αν και κάπως μονότονη φωνή του, ήταν στοιχεία που δημιούργησαν τον μύθο του κι ένα διεθνές κοινό πιστό στο έργο του. Μαζί με τον Μπομπ Ντίλαν θεωρούνται οι κορυφαίοι ποιητές - στιχουργοί, που ανέδειξε η ροκ μουσική.

Ο Λέοναρντ Κοέν γεννήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 1934 στο Μόντρεαλ, στους κόλπους μιας μεσοαστικής εβραϊκής οικογένειας, με καταγωγή από την Πολωνία και τη Λιθουανία. Ο πατέρας του ήταν έμπορος ρούχων και η μητέρα του κόρη ιουδαίου θεολόγου.

Ο Λέοναρντ Κοέν ξεκίνησε ως συγγραφέας και ως ποιητής και όχι ως μουσικός. Η μεγάλη του καριέρα ως τραγουδιστής ήρθε αρκετά αργότερα, αφού πρώτα είχαν μεσολαβήσει αρκετά χρόνια που ο ίδιος έγραφε βιβλία. Ήδη από την περίοδο που ήταν σπουδαστής στο Πανεπιστήμιο McGill Debating Union κέρδιζε διαγωνισμούς ποίησης, ωστόσο ξεκίνησε να εκδίδει τα ποιήματά του τον Μάρτιο του 1954.

Σπούδασε στο ονομαστό πανεπιστήμιο ΜακΓκιλ της γενέτειράς του και ξεκίνησε την καλλιτεχνική του διαδρομή ως ποιητής το 1954, με ποιήματα βασισμένα σε βιβλικά θέματα. Το 1963 δημοσίευσε το μυθιστόρημα «The Favorite Gap» (1963) και ακολούθησε το «Beautiful Loosers» (1966), (με το οποίο γνώρισε την παγκόσμια επιτυχία ως συγγραφέας) που υφολογικά είναι αρκετά συγγενικά με το κίνημα των «beat».

Στη μουσική πέρασε απαγγέλοντας στίχους του με συνοδεία τζαζ συνόλου. Μετά την επιτυχία που γνώρισε η Τζούντι Κόλινς ηχογραφώντας τη δική του σύνθεση «Rosanne», αποφάσισε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του στο τραγούδι. Η εμφάνισή του στο Φεστιβάλ Φολκ του Νιούπορτ το 1967 οδήγησε στο πολύ επιτυχημένο δισκογραφικό του ντεμπούτο «Songs Of Leonard Cohen» (1967).

Άλλα έργα - σταθμοί της πορείας του ήταν οι δίσκοι «Various Positions» (1985) και το «I’m Your Man» (1988) με τη μεγάλη επιτυχία «First We Take Manhattan», τα οποία του χάρισαν ένα νέο, ευρύ κύκλο οπαδών, καθώς και το στοχαστικό και κριτικό «The Future» (1992). Το άλμπουμ «Old Ideas», το 12ο της καριέρας του, ήταν το πιο εμπορικό του, καθώς άγγιξε την κορυφή των τσαρτ σε πολλές χώρες, κοντράροντας συχνά αρκετά δημοφιλείς καλλιτέχνες. Στις 21 Οκτωβρίου 2016 κυκλοφόρησε το κύκνειο άσμα του, το άλμπουμ «You Want It Darker», που απέσπασε ενθουσιώδεις κριτικές.

Ο έρωτας με την Ύδρα

Στις αρχές της δεκαετίας του ‘60 ο Κοέν έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Ύδρα μαζί με τη νορβηγίδα φίλη του Μαριάνε Ίλεν (1935-2016), για την οποία έγραψε το γνωστό τραγούδι του «So Long, Marianne» μετά τον χωρισμό τους και της αφιέρωσε την ποιητική του συλλογή «Flowers to Hitler».

Ο Λέοναρντ Κόεν είχε μια τεράστια αγάπη για το νησί της Ύδρας, στο οποίο βρέθηκε εντελώς τυχαία και χωρίς κανένα σχέδιο. Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος το 1991, σε μια συνέντευξη στο περιοδικό Les Inrockuptibles, μια μέρα που περιπλανιόταν στο βροχερό Λονδίνο, είδε το κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος και μπήκε μέσα. Εκεί αντίκρισε έναν μαυρισμένο ταμία και τον ρώτησε τι καιρό κάνει στη χώρα μας, ο οποίος του απάντησε πως εκείνη την περίοδο ήταν άνοιξη. Δυο μέρες μετά ταξίδεψε για την Ελλάδα, και μετά από μια στάση στην Αθήνα, επισκέφθηκε την Ύδρα, χωρίς να γνωρίζει σχεδόν τίποτα για το νησί.

Ο Λεονάρδος, όπως τον φώναζαν οι Υδραίοι, αγόρασε το σπίτι του στην Ύδρα, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1960, 6 μέρες μετά τα 26α γενέθλιά του, με 1.500 δολάρια, χρησιμοποιώντας ένα μέρος από τα χρήματα που του άφησε πεθαίνοντας η γιαγιά του.

Τον Σεπτέμβριο του 1960, λίγο μετά τα 26α γενέθλιά του, ο Λέοναρντ αγόρασε ένα σπίτι στην Ύδρα έναντι 1.500 δολαρίων, στο οποίο ζούσε για μεγάλα διαστήματα και έγραφε την ποίησή του. Ήταν το καταφύγιό του, εκεί απολάμβανε τον ήλιο, τη γαλήνη, την ξέγνοιαστη ζωή και την παρέα των φίλων που τον επισκέπτονταν. Εκεί γνώρισε και την Νορβηγίδα Μάριαν Ίλεν, μία από τις μεγαλύτερες αγάπες της ζωής του, ενώ στην Ύδρα έγραψε και το γνωστό τραγούδι "So long, Marianne", που ήταν αφιερωμένο, φυσικά, στην Μαριάν Ίλεν.

«Αυτό ήταν μία καλή συμφωνία για ένα μυστήριο μέρος με ασυνήθιστους ανθρώπους», όπως είπε αργότερα ο ίδιος. 

Σε ένα γράμμα που έστειλε στη μητέρα του, η περιγραφή που της κάνει του σπιτιού «ζωγραφίζει» με μοναδικό τρόπο τη μεγάλη αγάπη που νιώθει ο καλλιτέχνης για αυτό το ιδιαίτερο νησί. «Το σπίτι έχει μια τεράστια βεράντα που κοιτάζει ένα δραματικό βουνό και πολλά λευκά σπίτια να λάμπουν πάνω του. Τα δωμάτια είναι μεγάλα και δροσερά, με βαθιά παράθυρα σε χοντρούς τοίχους. Υποθέτω ότι πρέπει να είναι πολύ παλιό, πάνω από 200 ετών, και συχνά σκέφτομαι πόσες γενιές ναυτικών έχουν ζήσει εδώ. Χρειάζεται αρκετή δουλειά, αλλά αν ξεκινήσω από τώρα, σε μερικά χρόνια θα είναι ένα μέγαρο. Ζω σε έναν λόφο και σκέφτομαι πως η ζωή παραμένει η ίδια εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Όλη τη μέρα ακούω τις φωνές των μικροπωλητών που περνούν από κάτω και οι φωνές τους είναι τόσο μουσικές. Σηκώνομαι κάθε μέρα στις επτά και εργάζομαι μέχρι το μεσημέρι. Νωρίς το πρωί είναι πιο δροσερά και άρα καλύτερα, αλλά εξάλλου αγαπάω τη ζέστη, ειδικά όταν σκέφτομαι ότι η θάλασσα του Αιγαίου είναι μόλις δέκα λεπτά από την πόρτα μου», έγραφε.

Η περίφημη Μαριάν

Ο Λέοναρντ Κοέν και η Μαριάν Ιλέιν την εποχή που ζούσαν μαζί στην Ύδρα

Ο Κοέν γνώρισε τυχαία στις αρχές της δεκαετίας του '60 την 22χρονη τότε Μαριάν Ίλεν έζησαν μαζί περίπου 10 χρόνια. Πέρα από το προαναφερθέν τραγούδι που ήταν αφιερωμένο στην ίδια, ο Λέοναρντ εμπνεύστηκε από τη Μαριάν και το διάσημο "Bird on the wire". 

Η Μαριάν, 22 ετών τότε, είχε έρθει στo γραφικό ελληνικό νησί από το Όσλο με τον σύντροφό της, τον συγγραφέα Axel Jensen και το νεογέννητο αγοράκι τους.Η ζωή τους κυλούσε όμορφα τους πρώτες μήνες στο νησί μέχρι τη στιγμή που εκείνος άρχισε να συνδέεται ερωτικά με άλλες γυναίκες. Η Μαριάν ένιωσε προδομένη, απογοητευμένη και μόνη, πολύ μόνη. Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο της ζωής της, κι ενώ ο άντρας της έλειπε σε ένα από τα συχνά ταξίδια του, αντίκρυσε για πρώτη φορά τον Λέοναρντ Κοέν τον άνδρα που έμελλε να σημαδέψει ανεξίτηλα τη ζωή της.

«Στεκόμουν σ' ένα μαγαζί με το καλάθι μου περιμένοντας να πάρω νερό και γάλα» είχε διηγηθεί η ίδια σε συνέντευξη που έδωσε το 2005 στη Νορβηγία και συνεχίζει: «Αυτός στεκόταν στην είσοδο με τον ήλιο πίσω του. Και έτσι δεν έβλεπα το πρόσωπό του, μόνο τα περιγράμματα. Και τότε ακούω τη φωνή του να λέει: "Θα ήθελες να έρθεις στην παρέα μας; Καθόμαστε έξω". Και εγώ απάντησα: "ευχαριστώ" και τελείωσα τα ψώνια μου. Έπειτα βγήκα έξω. Και κάθισα σ' εκείνο το τραπέζι που κάθονταν 3-4 άνθρωποι που ζούσαν στην Ύδρα εκείνη την περίοδο».

Ο Κοέν συνήθιζε να λέει πως η Μαριάν ήταν το πιο όμορφο πλάσμα που είχε δει ποτέ κάτι που η ίδια δεν αντιλαμβανόταν: «Ποτέ δεν ένιωθα όμορφη. Γι΄ αυτό και όταν μού το έλεγε ο Λέοναρντ, ξανά και ξανά, δεν τον πίστευα. Ούτε κι εκείνος όμως πίστευε ότι είναι όμορφος. Είχαμε και οι δύο τα προβλήματά μας...» είχε δηλώσει χαρακτηριστικά.

Το «So Long Marianne» ήταν ένα τραγούδι αποχαιρετισμού. «Όταν το έγραφα, δεν καταλάβαινα ότι με εκείνο το τραγούδι την αποχαιρετούσα. Αυτό έκανα όμως» είχε εξομολογηθεί αργότερα ο σπουδαίος τραγουδοποιός ενώ σε συνέντευξη που είχε δώσει το 2005 είχε πει: «Δεν θυμάμαι πώς χωρίσαμε, κάπως μετακομίσαμε και απλά χωρίσαμε. Οι περίοδοι που ζούσαμε χωριστά γίνονταν ολοένα και μεγαλύτερες και έπειτα, με κάποιον τρόπο, όλο αυτό κατέρρευσε».

Ο χωρισμός, ωστόσο, δεν στάθηκε ικανός να σβήσει τα έντονα συναισθήματα που ένιωθε ο ένας για τον άλλο. «Ήμουν τυχερή που είχα την αγάπη του σε εκείνη την περίοδο της ζωής μου. Μού δίδαξε τόσα πολλά και ελπίζω να του έδωσα κι εγώ ένα δυο πράγματα» θα δηλώσει η Μαριάννε δεκαετίες αργότερα αποκαλύπτοντας πως πολύ συχνά τον συναντά στα όνειρά της!

Τον Ιούλιο του 2016 ο Κοέν έμαθε πως η Μαριάν έπασχε από λευχαιμία και ήταν στο νοσοκομείο, περνώντας τις τελευταίες της στιγμές. Τότε έγραψε μια συγκινητική επιστολή, την οποία της μεταβίβασε και της διάβασε ο Jan Christian Mollestad, φίλος και σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ "Marianne & Leonard: Words Of Love". Η Μαριάν πέθανε λίγες μέρες μετά.

Έγραφε:

"Λοιπόν, Marianne, έφτασε αυτή η ώρα που παραμεγαλώσαμε και τα σώματά μας αρχίζουν να καταρρέουν... Νομίζω πως θα σε ακολουθήσω πολύ σύντομα. Θέλω να ξέρεις πως είμαι σε απόσταση αναπνοής πίσω σου - αν απλώσεις το χέρι σου νομίζω ότι μπορείς να αγγίξεις το δικό μου! Να ξέρεις ότι πάντα σε αγαπούσα, για την ομορφιά σου και τη σοφία σου, αλλά δεν χρειάζεται να πω περισσότερα, γιατί τα γνωρίζεις καλά. Τώρα όμως, θέλω απλά να σου ευχηθώ να έχεις ένα πολύ καλό ταξίδι. Αντίο παλιά μου φίλη. Ατελείωτη αγάπη, θα σε δω στο τέλος του δρόμου..."

Ο Λέοναρντ Κοέν πέθανε στις 7 Νοεμβρίου 2016 στο Λος Άντζελες, σε ηλικία 82 ετών. Από τη σχέση του με τη Σούζαν Έλροντ απέκτησε δύο παιδιά.

Το μουσικό και λογοτεχνικό του έργο

Δίσκοι: 

• Songs of Leonard Cohen (1967) 
• Songs from a Room (1969) 
• Songs of Love and Hate (1971) 
• Live Songs (1973) 
• New Skin for the Old Ceremony (1974) 
• Death of a Ladies' Man (1977) 
• Recent Songs (1979) 
• Various Positions (1984) 
• I'm Your Man (1988) 
• The Future (1992) 
• Cohen Live: Leonard Cohen in Concert (1994) 
• Field Commander Cohen: Tour of 1979 (2001) 
• Ten New Songs (2001) 
• Dear Heather (2004) 
• Old Ideas (2012) 
• Popular Problems (2014) 
• Can't Forget: a Souvenir of the Grand Tour (2015) 
• You want it darker (2016)

Συλλογές: 

• The Best of Leonard Cohen (1975) (επίσης γνωστό ως Greatest Hits) 
• More Best of Leonard Cohen (1997) 
• The Essential Leonard Cohen (2002), διπλό CD

Βιβλία: 

• Let Us Compare Mythologies (ποίηση) 1956 
• The Spice-Box of Earth (ποίηση) 1961 
• The Favourite Game (μυθιστόρημα) 1963 
• Flowers for Hitler (ποίηση) 1964 
• Beautiful Losers (μυθιστόρημα) 1966 
• Parasites of Heaven (ποίηση) 1966 
• Selected Poems 1956–1968 (ποίηση) 1968 
• The Energy of Slaves (ποίηση) 1972 
• Death of a Lady's Man (ποιήματα και πεζά) 1978 
• Book of Mercy (πεζά ποιήματα/ψαλμοί) 1984 
• Stranger Music (επιλογή ποιημάτων και τραγουδιών) 1993 
• Book of Longing (ποίηση) 2006

Πηγή: sansimera.gr, newsbeast.gr, news247.gr, ethnos.gr