Κικέρων

Ο Κικέρων προέρχεται από ένα ελάχιστα γνωστό γένος της αγροτικής τάξης των ιππέων. Γεννήθηκε στο Αρπίνο στις 3 Γενάρη του 106 π.Χ. Μεγάλωσε σε μία κλασικά αυστηρή λατινική οικογένεια με συντηρητικές αντιλήψεις. Ο πατέρας του Τύλλιος, εκτιμώντας την ελληνική παιδεία ανέθεσε στον στωικό Διόδοτο την εκπαίδευσή του γιου του. Ανώτερη μόρφωση έλαβε στη Ρώμη.

Νωρίς ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία και άκουσέ τον επικούρειο Φαίδρο, τον ακαδημαϊκό Φίλωνα από τη Λάρισα και αργότερα τον στωικό Ποσειδώνιο και τον εκλεκτικό Αντίοχο τον Ασκαλωνίτη.

Το 80 π.Χ. υπερασπίζει ο Κικέρων τον νεαρό Σέξτο Ρόσκιο ο οποίος κατηγορείται για πατροκτονια. Παρά τα στοιχεία υπερβολής που διανθίζουν την αγόρευση του εξαιτίας ίσως και του νεαρού της ηλικίας του, ο Κικέρων γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Σιγά σιγά γίνεται γνωστός και διεκδικεί δημόσια αξιώματα. 

Η άνοδος του στους ανωτέρους πολιτικούς κύκλους δεν είναι εύκολη. Δεν ανήκει στους ευγενείς, οι οποίοι τον αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη και περιφρόνηση. Απ’ την άλλη δεν διστάζουν να τον χρησιμοποιήσουν όταν πρέπει. Φιλόδοξος και ιδιαίτερα ενεργητικός, εκλέγεται πραίτωρ το 67 π.Χ. Τότε είναι που χρειάζεται τη φιλία του Πομπήιου για να σταθεροποιηθεί ο ίδιος στα πολιτικά πράγματα. Τρία χρόνια αργότερα ως ύπατος θα φέρνει στο φως τη συνωμοσία του Κατιλίνα, ανδρός ευγενούς καταγωγής αλλά διεφθαρμένου που συμπαρέσυρε μία ομάδα προκειμένου να πάρει βίαια την εξουσία. Η αντίδραση του Κικέρωνα ήταν άμεση. Του καταλογίζουν όμως ιδιαίτερες ευθύνες επειδή επιχείρησε παραδειγματικά να τιμωρηθούν ο συνωμότης αλλά κυρίως οι οπαδοί του. Οι αριστοκράτες θα πάψουν να τον στηρίζουν για τη στάση που κράτησε όταν ανακάλυψε τους συνωμότες, ενώ οι δημοκρατικοί θεωρώντας συνταγματικά αμφίβολη τη θανατική καταδίκη των οπαδών του Κατιλίνα θα τον εγκαταλείψουν.

Το 60 π.Χ. ο Πομπήιος με τον Κράσσο και τον Ιούλιο Καίσαρα, θα σχηματίσουν την περίφημη τριανδρία. Ο Κικέρων βρέθηκε σε δυσχερή θέση. Από τη μία στήριζε πάγια τον Πομπήιο, απ’ την άλλη όμως αυτή η συνεργασία δεν ήταν απόλυτα σύμφωνη με τις πολιτικές του προτιμήσεις. Έτσι φάνηκε επιφυλακτικός και διστακτικός όταν ο Καίσαρ ζήτησε τη συνεργασία του. Γιατί αν και τον θεωρούσε προσωπικότητα χαρισματική, από την άλλη μεριά πίστευε πως έβλαπτε τη δημοκρατία. 

Τα μέλη της Τριανδρίας θα έλθουν σε ρήξη και θα μείνει μονοκράτορας ο Ιούλιος Καίσαρας ο οποίος θα είναι πλέον ισόβιος δικτάτωρ. Ο Κικέρων αρνείται για δεύτερη φορά να συνεργαστεί με τον Καίσαρα.

Στην πραγματικότητα διέβλεπε ότι για να ανακτήσει το όνομα και το κύρος του θα έπρεπε να προσεγγίσει τους ισχυρούς πολιτικούς άνδρες, αλλά όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πλούταρχος, “γνώριζε ποιον έπρεπε να αποφύγει αλλά δεν γνώριζε σε ποιον έπρεπε να καταφύγει”. Έτσι στάθηκε στο περιθώριο. Αυτό δεν τον εμπόδισε να δανειστεί ένα όχι ευκαταφρόνητο ποσό από τον Καίσαρα, ο οποίος πάντως του συμπεριφέρθηκε με αβρότητα.

Η ιδιωτική του ζωή ήταν το ίδιο ταραχώδης. Εξαιτίας των χρεών του προς τον Καίσαρα διαζεύχτηκε τη γυναίκα του, τη φιλόδοξη Τερεντία, και νυμφεύτηκε αμέσως μετά την πλούσια κληρονόμο Πουβλχία. Ο θάνατος της κόρης του πάνω στη γέννα τον συγκλόνισε. Απαρηγόρητος παραμέλησε τη νεαρή σύζυγό του και έκανε πολλά ταξίδια. Το δεύτερο διαζύγιο ήταν αναπόφευκτο. Στράφηκε στη φιλοσοφία και έγραψε δύο έργα τότε: το Παρηγοριά (Consolatio) και το Παρηγορητικός (Hortensius).

Η δολοφονία του Καίσαρα εξέπληξε και ανακούφισε τον Κικέρωνα. Εκφράζει ελεύθερα την αποστροφή του αλλά τα πράγματα δεν ήρθαν όπως τα περίμενε. Ο Βρούτος και οι οπαδοί του δεν εκμεταλλεύτηκαν όπως έπρεπε την ευκαιρία για δράση. Ο Κικέρων στρέφεται προς τον Οκταβιανό, τον κληρονόμο του Καίσαρα, και τους οπαδούς του με στόχο την απομόνωση του αδίστακτου Αντωνίου. Ο Οκταβιανός όμως προτίμησε να έρθει σε συνεννόηση με τον τελευταίο και έτσι οι δύο αντίπαλοι με τον Λέπιδο σχημάτισαν τη δεύτερη τριανδρία και διακήρυτταν ότι στόχος τους ήταν η τιμωρία των ενόχων των δολοφόνων του Καίσαρα. Ο Κικέρων ήταν στη λίστα των προγραφών με επιμονή του Μάρκου Αντωνίου. Έτσι στις 7 Δεκεμβρίου του 43 συνελήφθη στην έπαυλή του τη στιγμή της φυγής του για την Ελλάδα και αποκεφαλίστηκε.

Ο Κικέρων ήταν πολυγραφότατος. Έγραψε πολλές επιστολές σε συγγενικά πρόσωπα και φίλους, μία σειρά από φιλοσοφικά έργα σε διαλογική μορφή μιμούμενος τον Πλάτωνα, άλλωστε ήταν πλατωνιστής. Σαν χαρακτήρας όπως διαφαίνεται από τα έργα του αλλά και τις πολιτικές του θέσεις, θα λέγαμε ότι ήταν καιροσκόπος, κόλακας προκειμένου να διατηρήσει ή να κατακτήσει αξιώματα και επαινέτης του έργου του. 

Το φιλοσοφικό του έργο θεωρείται το πιο σημαντικό όπου φαίνεται και η ευρύτερη ελληνική του παιδεία.