Γιάννης Μπεχράκης

Γιάννης Μπεχράκης ο επιζών: αμέσως μετά από μια ενέδρα στη Σιέρα Λεόνε τον Μάιο του 2000 όπου σκοτώθηκε ένας στενός φίλος και συνάδελφός του, ο Μπεχράκης, παρολίγο θύμα και ο ίδιος, αυτοφωτογραφίζεται με όλη την σωματική και ψυχική κούραση της δοκιμασίας.

Ήταν 2 Μαρτίου 2019 όταν ο Γιάννης Μπεχράκης, ένας από τους πιο πολυβραβευμένους και αγαπητούς στους συναδέλφους του φωτοειδησεογράφους του πρακτορείου ειδήσεων Reuters, πέθανε έπειτα από μακρά, άνιση μάχη με τον καρκίνο, σε ηλικία 58 ετών.

Ο Γιάννης Μπεχράκης είχε γεννηθεί το 1960 στην Αθήνα. Σπούδασε φωτογραφία στο Athens School of Arts and Technology και στο Πανεπιστήμιο Μίντλσεξ στο Λονδίνο. Εργάστηκε ως φωτογράφος στην Αθήνα τη διετία 1985-86. Το 1988 ξεκίνησε να δουλεύει για το Reuters στην Αθήνα. Η πρώτη του δουλειά στο εξωτερικό ήταν η κάλυψη της κρίσης στην Λιβύη τον Ιανουάριο του 1989.

Αφού εντάχθηκε στο πρακτορείο πριν από 30 χρόνια, ο Μπεχράκης κάλυψε συνταρακτικά γεγονότα σε όλο τον κόσμο, από τις συρράξεις στο Αφγανιστάν, στην Αφρική, στην Τσετσενία, ως τον τεράστιο και εξαιρετικά καταστροφικό σεισμό στο Κασμίρ ή την εξέγερση στην Αίγυπτο το 2011.

Το 2000, αποφάσισε μαζί με τον κολλητό του που κάλυπταν τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας να πάει στο πιο φονικό, ίσως, μέτωπο του πλανήτη, τη Σιέρα Λεόνε. Σε μια ενέδρα που τους έστησαν οι αντάρτες σώθηκε από θαύμα και είδε τον φίλο του Κερτ Σορκ να πέφτει νεκρός από σφαίρες δίπλα του. Δεν ξεπέρασε ποτέ τον θάνατό του και έκτοτε προσπαθούσε να προστατεύει όπως μπορούσε τους συναδέλφους και τους φίλους του-ακόμα και με κίνδυνο της ζωής του.

Στην αιφνιδιαστική αυτή επίθεση, έχασαν τη ζωή τους ο Αμερικανός ρεπόρτερ Schork και ο Ισπανός καμεραμάν Moreno de Mora του Associated Press, αλλά και τέσσερις εκ των δέκα στρατιωτών της δυτικοαφρικανικής χώρας που συνόδευαν την ομάδα των δημοσιογράφων.

Το 2008, μετακόμισε μαζί με τη σύζυγο του και την μόλις 11 μηνών κόρη του, για έναν χρόνο, στην Ιερουσαλήμ ως διευθυντής του φωτογραφικού τμήματος του πρακτορείου Reuters για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Το 2010, επέστρεψε στην Ελλάδα για να καλύψει την οικονομική κρίση, με αποτέλεσμα να βρεθεί σε πολλές διαδηλώσεις, στον παλμό της επικαιρότητας.

Είχε συνηθίσει να αλλάζει μέτωπα, να ζει επικινδύνως, καθώς λίγο έλειψε να πέσει νεκρός από τις οβίδες των Τσετσένων αυτονομιστών, ενώ είχε κινδυνέψει και στο Αφγανιστάν, στο σαπιοκάραβο με το οποίο περιπλανιόταν στην Αδριατική παραμονές Χριστουγέννων του 2018, φωτογραφίζοντας τους πρόσφυγες. Επικίνδυνη ήταν και η αποστολή στο Κομπάνι, όπου εκεί, στα σύνορα της Συρίας με την Τουρκία, έζησε από κοντά την επέλαση των τζιχαντιστών του ISIS.

Στην επαγγελματική του πορεία, κέρδισε τον σεβασμό των συναδέλφων του αλλά και πολλών ανταγωνιστών του για την ικανότητα και το θάρρος του. Ήταν ο επικεφαλής της ομάδας του πρακτορείου που έλαβε το Βραβείο Πούλιτζερ το 2016, για την κάλυψη της κρίσης των προσφύγων.

Είχε διακριθεί με πολλά ακόμα βραβεία και διακρίσεις, μεταξύ των οποίων ήταν και ο τίτλος του «Έλληνα φωτορεπόρτερ της χρονιάς» επί 7 φορές από την Fuji. Το 1999, το 2002 και το 2003 αναγορεύτηκε κορυφαίος Ευρωπαίος φωτορεπόρτερ της χρονιάς από τη Fuji στο Λονδίνο, τη Βαρκελώνη και τη Ρώμη αντίστοιχα. Το 2000, στο Άμστερνταμ του απενεμήθη το πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Ειδήσεις» στον παγκόσμιο φωτογραφικό διαγωνισμό WORLD PRESS PHOTO ανάμεσα σε 4.000 φωτογράφους από 122 χώρες και 40.000 φωτογραφίες -η πιο σημαντική παγκόσμια διάκριση στον χώρο της φωτογραφίας.

Την ίδια χρονιά, βραβεύτηκε από το OVERSEAS PRESS CLUB of AMERICA στη Νέα Υόρκη για το καλύτερο ξένο ρεπορτάζ στις ΗΠΑ, που αποτελεί το πιο σημαντικό βραβείο για ξένους ανταποκριτές στην Αμερική. Το 2000, του απενεμήθη και το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ενώ στις 14 Οκτωβρίου 2002 κέρδισε το βραβείο Bayeux για τους πολεμικούς ανταποκριτές, στον ετήσιο παγκόσμιο διαγωνισμό για τη βράβευση των δημοσιογράφων που καλύπτουν πολεμικές συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο. Το 2015, η Guardian τον ανέδειξε ως τον φωτογράφο της χρονιάς.

Αφήνει πίσω τη σύζυγό του Ελισάβετ, την κόρη τους Ρεβέκκα και τον γιο του Δημήτρη.

Πρόσφυγας από τη Συρία με την κορούλα του περπατά μέσα στην βροχή στην Ειδομένη, καθ΄οδόν προς τα σύνορα, στις 10 Σεπτεμβρίου 2015 

Ο εμβληματικός φωτογράφος, σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στην «Καθημερινή», είχε αποκαλύψει τις σκέψεις του για το μοναδικό αυτό «κλικ», «Υπήρξαν πάρα πολλές στιγμές που με συγκίνησαν, που με έκαναν να αισθανθώ κομμάτι του όλου πράγματος. Διότι υπάρχει επίσης κάτι άλλο που δεν ξεχνώ ποτέ. Εγώ, όπως και πάρα πολλοί άλλοι άνθρωποι, έχω μέσα μου αίμα προσφυγικό. Η γιαγιά μου ήταν πρόσφυγας από τη Σμύρνη και μου διηγούνταν τι είχε ζήσει η οικογένειά της. Οπότε, καταλαβαίνω πολύ καλά τι περνούν σήμερα οι πρόσφυγες.

Μια τέτοια στιγμή, λοιπόν, ήταν στην Ειδομένη τον χειμώνα του 2015, όταν είδα αυτόν τον πατέρα που κουβαλούσε μέσα στη βροχή, για πολλά χιλιόμετρα, την κόρη του. Φορούσε μια αυτοσχέδια κάπα από σκουπιδοσακούλες για να προστατεύεται από τη βροχή. Και κάποια στιγμή, πηγαίνοντας προς αυτό που πίστευε ότι ήταν η ελευθερία και η λύτρωση, έσφιξε την κόρη του δυνατά στην αγκαλιά του και τη φίλησε. Όταν τον είδα να περπατά στη μέση του δρόμου έτσι με μια δύναμη και μια αγάπη, μου φάνηκε τεράστιος, σαν σούπερ ήρωας. Κι επειδή έχω κι εγώ μια κόρη στην ηλικία της δικής του, η σκηνή αυτή με συγκλόνισε.

Λέω μάλιστα πολλές φορές χαριτολογώντας ότι με αυτή τη φωτογραφία απέδειξα ότι οι σούπερ ήρωες δεν υπάρχουν μόνο στη φαντασία μας. Υπάρχουν και στη ζωή. Μπορεί να είναι ένας απλός άνθρωπος χωρίς μόρφωση, ένας φτωχός, ένας ζητιάνος, κάποιος που δεν του δίνεις ενδεχομένως καμία σημασία. Έρχεται όμως μια στιγμή που αυτός ο άνθρωπος θα κάνει μια πράξη τόσο δυνατή, που θα σε αφήσει άναυδο με την ομορφιά της».

«Μια μέρα φωτογράφιζα μια σχεδία, όταν παρατήρησα κίνηση στο νερό. Νόμιζα ότι κάποιος είχε πηδήξει στη θάλασσα. Έβαλα τότε διαφορετικό φακό και είδα ένα πτερύγιο. Ένα δελφίνι πήδηξε σχεδόν μπροστά από τη σχεδία. Ήταν μια πραγματικά μαγική στιγμή. Ήταν σαν το δελφίνι να έδειχνε το δρόμο καλωσορίζοντας τους ανθρώπους»

Μια εμβληματική εικόνα από την προσφυγική κρίση στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2015: το φουσκωτό με τους πρόσφυγες πλησιάζει στις ελληνικές ακτές 

«Η συναισθηματική επίδραση από την κάλυψη της προσφυγικής κρίσης είναι καταστροφική. Υποφέρω από αϋπνία και εφιάλτες, ενώ αισθάνθηκα ένοχος πολλές φορές που δεν είμαι σε θέση να κάνω περισσότερα. Έχω κι εγώ προσφυγικό αίμα και είμαι πατέρας».

«Η φωτογραφία μπορεί να αφήσει τους ανθρώπους άφωνους με τη δύναμη και την ομορφιά της. Μπορεί να στείλει ένα μήνυμα, να κάνει τους ανθρώπους να κλαίνε ή να γελούν ή και τα δύο. Μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ένοχοι – ή να δώσουν χρήματα για καλό σκοπό. Και μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να σκεφτούν δύο φορές πριν τραβήξουν τη σκανδάλη»

«Η αποστολή μου είναι να σας αφηγηθώ την ιστορία, ώστε εσείς να αποφασίσετε τι θέλετε να κάνετε», είχε πει συζητώντας για το Πούλιτζερ που πήρε η ομάδα του Ρόιτερς που κάλυψε την κρίση των προσφύγων στην Ευρώπη. 

«Η αποστολή μου είναι να εξασφαλίσω ότι κανείς δεν θα μπορεί να πει: “δεν γνώριζα”»

«Ο Γιάννης ήταν από τους καλύτερους φωτοειδησεογράφους της γενιάς του, ήταν παθιασμένος, γεμάτος ζωή, γεμάτος ένταση στη δουλειά του και στη ζωή του», σημείωσε η Ντίνα Κυριακίδου-Κοντίνη, η οποία δουλεύει για το πρακτορείο στις ΗΠΑ. «Οι φωτογραφίες του είναι εκπληκτικές, ορισμένες είναι έργα τέχνης.Όμως ήταν η βαθιά κατανόηση των θεμάτων αυτή που τον έκανε σπουδαίο φωτοειδησεογράφο.»

Αυτό που βρισκόταν πίσω από όλα όσα έκανε ο Μπεχράκης στην επαγγελματική του σταδιοδρομία ήταν η σπάνια αποφασιστικότητά του να αποκαλύψει στον κόσμο τι συνέβαινε στις εμπόλεμες χώρες και στις χώρες σε κρίση. Πίστευε στη δύναμη της εικόνας, της φωτογραφίας που μπορούσε να προσελκύσει την προσοχή του κόσμου, ακόμη και να αλλάξει τη συμπεριφορά του. Αυτή η πεποίθησή του τον ώθησε να δημιουργήσει ένα έργο-παρακαταθήκη που θα μείνει στη συλλογική μνήμη για πολλά χρόνια μετά τη φυγή του.

Οι συνάδελφοί του θυμούνται και εξαίρουν το πάθος, το ζήλο και την αφοσίωση στη δουλειά του. Η Ένωση Φωτορεπόρτερ Ελλάδας εκφράζει την οδύνη της για την απώλεια και αποχαιρετά το Γιάννη Μπεχράκη, με μια λιτή ανακοίνωση.

Με οδύνη πληροφορηθήκαμε πριν λίγη ώρα ότι έφυγε από κοντά μας ο αγαπημένος φίλος, συνάδελφος, δάσκαλος, ο πολυβραβευμένος φωτορεπόρτερ Γιάννης Μπεχράκης.

Τα λόγια είναι φτωχά για να εκφράσουν το μέγεθος της απώλειας για όλους εμάς που τον ζήσαμε από κοντά.

Πάντα παρών στο δρόμο, σε συρράξεις, στο προσφυγικό, πάντα εκεί όπου όλοι οι άλλοι φεύγουν και πάντα με την δικιά του μοναδική και ανεπανάληπτη ματιά.

Εκφράζουμε την απέραντη θλίψη και τα θέρμα μας συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του.

Φίλε Γιάννη καλό ταξίδι

«Μια φωτογραφία μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, να τον κάνει πιο δίκαιο»

Ο Γιάννης Μπεχράκης δεν παρακολούθησε μόνο τη σκληρή πλευρά της Ιστορίας: μια ουκρανή αθλήτρια της συγχρονισμένης κολύμβησης προπονείται στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2004 

Το πλήθος στη Τεχεράνη κρατά στα χέρια του έναν άνδρα ενώ χιλιάδες περιμένουν να αποτίσουν ύστατο φόρο τιμής στον Αγιατολάχ Χομεϊνί μετά τον θάνατό του τον Ιούνιο του 1989 

Ισραηλινές δυνάμεις βάλουν κατά της Λωρίδας της Γάζας στις 10 Ιανουαρίου 2009 

 Αστυνομικοί κατά διαδηλωτών στην πλατεία Ταχρίρ, στο Κάιρο, στις 28 Ιανουαρίου 2011

Άλλη μια εμβληματική και πολυχρησιμοποιημένη φωτογραφία της ελληνικής κρίσης. Εργαζόμενοι της Βουλής αντικαθιστούν τη σημαία πάνω στο κτίριο τον Απρίλιο του 2012 

Πανσέληνος πάνω από τον Παρθενώνα στις 22 Δεκεμβρίου 1999 

Πηγή: atexnos.gr, enikos.gr, katiousa.gr, protagon.gr, ellines.com