J’accuse! - Κατηγορώ! Μια επιστολή καταπέλτης του Εμίλ Ζολά για την υπόθεση Ντρέιφους

Η υπόθεση Ντρέιφους

Το 1898 ο Άλφρεντ Ντρέιφους κατηγορήθηκε για συκοφαντία και καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκιση. Η υπόθεση οδηγήθηκε στο Εφετείο παρά τις αντιδράσεις του υπουργείου Στρατιωτικών. Ακολούθησαν ταραχές ανάμεσα στους υποστηρικτές και τους πολέμιους του Ντρέιφους που οδήγησαν στην πτώση της κυβέρνησης.

Την αποκάλυψη ακολούθησαν δραματικά γεγονότα που κατέληξαν όχι απλώς στη δικαίωση του αθώου, αλλά και στη μεταρρύθμιση του συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του χωρισμού εκκλησίας και κράτους.

Πριν, όμως, δει αυτή την τελευταία εξέλιξη, ο Εμίλ Ζολά βρέθηκε νεκρός, στις 29 Σεπτεμβρίου του 1902, στο διαμέρισμά του.

J’accuse! - Κατηγορώ!

Η υπόθεση Ντρέιφους , έλεγε ο τεράστιος πρωτοσέλιδος τίτλος της εφημερίδας του Κλεμανσό, «Ορόρ» (Αυγή). Κι από κάτω, δημοσιευόταν μια επιστολή καταπέλτης, της οποίας κάθε παράγραφος ξεκινούσε με το ρήμα «Κατηγορώ». Ήταν με μορφή ανοικτής επιστολής προς τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, που προκάλεσε βαθύτατη και αποφασιστική εντύπωση. Στο άρθρο αυτό καταγγέλλει τις παρανομίες που διαπράχθηκαν σε βάρος του Ντρέιφους. 

Κατηγορούσε την στρατιωτική δικαιοσύνη ότι αθώωσε «με άνωθεν εντολή» τον ταγματάρχη πεζικού, κόμητα Βασλέν Εστερχάζι, που δικαζόταν με την κατηγορία της πλαστογραφίας εγγράφου. Κατηγορούσε την κυβέρνηση ότι συγκάλυψε τις ανομίες του γενικού επιτελείου στρατού κι ότι υποδαύλισε τον αντισημιτικό φανατισμό. Κατηγορούσε συνωμότες, εθνικιστές, μοναρχικούς ότι έστειλαν κατάδικο στο νησί του Διαβόλου έναν αθώο, αφήνοντας ατιμώρητους τους πραγματικούς ενόχους. Ήταν μια εκρηκτική παρέμβαση στην πολύκροτη «υπόθεση Ντρέιφους» από έναν συγγραφέα, άσχετο με το όλο ζήτημα, που όμως ζητούσε απόδοση Δικαιοσύνης. Ο Zola είχε την ελπίδα ότι θα έφερνε τα γεγονότα της υπόθεσης Ντρέιφους μπροστά σε πολιτικό δικαστήριο, όπου θα ήταν πολύ πιο δύσκολο για τον στρατό να συγκαλύψει αυτό που είχε συμβεί. Η προσπάθειά του είχε μερική επιτυχία, αλλά η απήχηση του άρθρου ήταν παγκόσμια.

Ήταν 13 Ιανουαρίου του 1898, στη Γαλλία, και ήταν η στιγμή που για πρώτη φορά στην ιστορία οι διανοούμενοι μιας χώρας έπαιρναν στα χέρια τους την κατάσταση και με δυναμική παρέμβαση απαιτούσαν δικαιοσύνη και σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων ενός πολίτη, έστω και αν αυτό σήμαινε ανατροπή παραδεγμένων αξιών.

Προοδευτικοί πνευματικοί κύκλοι σε όλον τον κόσμο ξεσηκώνονται. Το ενδιαφέρον του κοινού για την υπόθεση αυξήθηκε και η βία στους δρόμους ανάγκασαν τις αρχές να αναλάβουν περαιτέρω δράση.

Ο υπουργός Πολέμου, Godefroy Cavaignac, με σκοπό να σταματήσει την κριτική, δημοσιοποιεί πολλές από τις αποδείξεις κατά του Ντρέιφους. Αλλά οι οπαδοί του Ντρέιφους, με αρχηγό τον σοσιαλιστή ηγέτη Jean Jaurès, καταγγέλλουν ότι η πλαστογραφία ήταν φανερή.

Η γαλλική δικαιοσύνη κινήθηκε γρήγορα, ο Ζολά μηνύθηκε για την ανοικτή επιστολή του και βρέθηκε κατηγορούμενος, όπως ο ίδιος άλλωστε είχε επιδιώξει. Η δίκη έγινε αμέσως και εξελίχθηκε σε ένα ανελέητο σφυροκόπημα εναντίον της στρατοκρατίας, του εθνικισμού και του αντιεβραϊσμού, καθώς ως μάρτυρες κλήθηκαν και κατέθεσαν πλήθος διανοουμένων, ανάμεσα στους οποίους ο μετέπειτα «Τίγρης» της γαλλικής πολιτικής, Κλεμανσό, ο μεγάλος σοσιαλιστής πολιτικός Ζαν Ζορές και ο φημισμένος συγγραφέας Ανατόλ Φρανς που 23 χρόνια αργότερα επρόκειτο να τιμηθεί με το Νόμπελ.

Μέσα από το γαλλικό δικαστήριο αναπαραστάθηκε η μεγάλη συνωμοσία κι έγινε το θέμα που σχεδόν αποκλειστικά απασχολούσε την κοινή γνώμη, τις εφημερίδες και την Βουλή. Στις 23 Φεβρουαρίου, μόλις είκοσι μέρες μετά τη δημοσίευση του «Κατηγορώ», ο Ζολά καταδικάστηκε σε ενός χρόνου φυλάκιση, επειδή «δεν απεδείχθη η άνωθεν εντολή στην αθώωση του Εστερχάζι». Στην πραγματικότητα όμως, οι διανοούμενοι είχαν νικήσει, αν και ακόμα υπήρχε μπροστά τους πολύς δρόμος να διανυθεί. Η υπόθεση Ντρέιφους επανεξετάστηκε και το θύμα της δικαστικής πλεκτάνης αποκαταστάθηκε. Ο Ζολά δεν ζούσε τότε να το δει. Έμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που πρώτος κινητοποίησε τους διανοούμενους στην υπεράσπιση μιας δίκαιης υπόθεσης.


" Κατηγορώ τον αντισυνταγματάρχη Πατύ ντε Κλαμ, γιατί υπήρξε ο σατανικός δράστης της δικαστικής πλάνης…

Κατηγορώ τον στρατηγό Μερσιέ γιατί, το λιγότερο από πνευματική ανεπάρκεια, έγινε συνένοχος του μεγαλύτερου ανομήματος του αιώνα…

Κατηγορώ τον στρατηγό Μπιγιό, γιατί είχε στα χέρια του αναμφισβήτητες αποδείξεις της αθωότητας του Ντρέιφους και τις έπνιξε…


Κατηγορώ τον στρατηγό ντε Μπουαντέφρ και τον στρατηγό Γκονζ, γιατί υπήρξαν συνένοχοι του ίδιου εγκλήματος…


Κατηγορώ τον στρατηγό ντε Πελιέ και τον ταγματάρχη Ραβαρί, γιατί έκαμαν μια εγκληματική προανάκριση, με την πιο τερατώδη μεροληψία…


Κατηγορώ τους τρεις γραφολόγους Μπελόμ, Βαρινιάρ και Γουάρ, γιατί συντάξανε ψεύτικες εκθέσεις απατεώνων…


Κατηγορώ το υπουργείο Στρατιωτικών και το Επιτελείο, γιατί έκαμαν στις εφημερίδες ιδιαίτερα στην «Αστραπή» και στην «Ηχώ των Παρισίων», μια βδελυρή και απαράδεκτη εκστρατεία για να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη…


Κατηγορώ, τέλος, το πρώτο Στρατοδικείο, γιατί παραβίασε το Δίκαιο…"