Το σπήλαιο του Ευριπίδη

Στις 10 Ιανουαρίου του 1997, αγγείο του 5ου αιώνα π.Χ. με χαραγμένο στην εξωτερική του επιφάνεια το όνομα του Ευριπίδη ανάστροφα, ανακαλύπτεται σε σπήλαιο της Σαλαμίνας, όπου βρισκόταν το ησυχαστήριο του τραγικού ποιητή. Ας γνωρίσουμε το σπήλαιο του μεγάλου τραγικού ποιητή της αρχαιότητας που μπορεί κάποιος να φτάσει στο πλάτωμα της εισόδου του σπηλαίου ξεκινώντας απ' τον όρμο των Περιστερίων και περπατώντας περίπου 20 λεπτά. 


Το Σπήλαιο Ευριπίδη βρίσκεται στη νότια πλευρά της Σαλαμίνας, πάνω από τον όρμο Περιστέρια με τον ομώνυμο οικισμό, σε υψόμετρο 115 μ. Αποτελεί οριζόντιο σπήλαιο με στενή είσοδο, θαλάμους με χαμηλή οροφή, στενούς διαδρόμους, φυσικές κόγχες και εσοχές. Οι πρώτες πληροφορίες για αυτό δίνονται από αρχαίους συγγραφείς (Φιλόχορο, Σάτυρο, Ανώνυμο Συντάκτη Βίου Ευριπίδη, Aulus Gellius) που έζησαν κατά την Ελληνιστική (3ο και 2ο αιώνα π.Χ.) και την Ρωμαϊκή περίοδο (2ο αιώνα μ.Χ.). Στα νεότερα χρόνια ο αρχαιολόγος Α. Αρβανιτόπουλος το περιέγραψε ως «στενόν βαθύτατον σπήλαιον», ενώ ο βυζαντινολόγος Δ. Πάλλας το ταύτισε με τα «Κυχρήνος άντρα» (τα σπήλαια, δηλαδή, του Κυχρέα, πρώτου μυθικού βασιλιά του νησιού).


Το σπήλαιο ανασκάφηκε κατά τη διάρκεια των ετών 1994-1997, από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, υπό την διεύθυνση του Γ. Λώλου. Τα πολυάριθμα ευρήματα αποδεικνύουν την εντατική στο πέρασμα των αιώνων χρήση του, από τη Νεολιθική περίοδο και συγκεκριμένα το τρίτο τέταρτο της 6ης χιλιετίας π.Χ. περίπου, οπότε αποτέλεσε χώρο περιστασιακής διαμονής για μικρά χρονικά διαστήματα, έως την εποχή της Φραγκοκρατίας (πρώιμο 14o αιώνα), οπότε χρησίμευσε ως χώρος απόκρυψης νομισματικών θησαυρών. 

Ιερό του Διονύσου, με ορθογώνιο ναΐσκο, λατρευτικό χώρο με κτιστό θρανίο και υδατοδεξαμενή, ιδρυμένο κοντά σε πηγή νερού σε μικρή απόσταση από την είσοδο του σπηλαίου, ήκμασε κατά τον 3ο και τον 2ο αιώνα π.Χ. Μετά την καταστροφή του ιερού από σεισμό, η συλλατρεία Διονύσου και Ευριπίδη μεταφέρεται και ασκείται στο σπήλαιο. Απόδειξη αυτού συνιστά η ανεύρεση επιγραφικής μαρτυρίας σε τμήμα μελαμβαφούς σκύφου του 5ου αιώνα π.Χ. με ανάστροφα χαραγμένο στην εξωτερική επιφάνειά του, κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική περίοδο, το όνομα του Ευριπίδη. Διαρκούσης της Ρωμαϊκής περιόδου, το σπήλαιο αναδεικνύεται, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα, σε αξιοθέατο και χώρο προσκυνήματος μέχρι την καταστροφή του από τους Ερούλους και τους Γότθους το 267 μ.Χ. Το επιγραφικό εύρημα του μελαμβαφούς σκύφου και οι αρχαίες φιλολογικές μαρτυρίες οδήγησαν σε ταύτιση του σπηλαίου με το ησυχαστήριο του τραγικού ποιητή Ευριπίδη στη Σαλαμίνα, νησί στο οποίο αναφέρεται ότι αποσυρόταν και έγραφε τα δράματά του. 

Το σπήλαιο δεν αποτελεί οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο. Επιλογή των ευρημάτων του εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνας.

Θεωρείται πιθανό ότι ο μεγάλος τραγικός επεξεργάστηκε την τραγωδία του ''Ιππόλυτος'' στο σπήλαιο της Σαλαμίνας.

Τμήμα μελαμβαφούς σκύφου (αγγείο πόσεως) του ύστερου 5ου αι. π.Χ., το οποίο φέρει σε εγχάρακτη επιγραφή, ανάστροφα, τμήμα του ονόματος του Ευριπίδη, σε εκδοχή του με δύο Π. Η χάραξη, σύμφωνα με την ορθογραφία, στα τέλη του 2ου με αρχές του 3ου αι. μ.Χ., έχει τιμητικό χαρακτήρα και αποδεικνύει την εμβέλεια του σπηλαίου ως ησυχαστηρίου του μεγάλου τραγικού ποιητή και του παρακείμενου Ιερού του Διονύσου, ακόμη και κατά την εποχή αυτή. 

Πηγές: odysseus.culture.gr,salamina.gr